Bắt đầu từ một trang giấy nháp: Ngưng chờ đợi và tự tạo khoảnh khắc hoàn hảo cho riêng mình

Có phải bạn cũng quen thuộc với cảm giác này không? Hàng chục tab trình duyệt đang mở, tất cả đều xoay quanh một dự định bạn đã ấp ủ từ lâu. Một khóa học vẽ ký họa online. Một danh sách những cây đàn guitar cho người mới bắt đầu. Những bài blog hướng dẫn viết lách. Hay những kinh nghiệm du lịch bụi đến một vùng đất xa xôi. Sự háo hức ban đầu thật mãnh liệt, bạn chìm đắm trong việc nghiên cứu, lên kế hoạch, và mơ về ngày mình thực sự bắt tay vào làm. Nhưng rồi ngày qua ngày, những tab trình duyệt đó vẫn nằm yên, sự háo hức dần biến thành một gánh nặng vô hình, một lời nhắc nhở lặng lẽ về những điều bạn "sẽ" làm, "một ngày nào đó".

Chúng ta đều là những hành khách trên chuyến tàu mang tên "đợi". Đợi đến khi có đủ tiền. Đợi đến khi có nhiều thời gian rảnh hơn. Đợi đến khi có đủ kiến thức. Đợi đến khi có một dấu hiệu từ vũ trụ. Chúng ta đợi một "khoảnh khắc hoàn hảo" mà không nhận ra rằng, chính sự chờ đợi đó đang bào mòn đi ngọn lửa đam mê và dũng khí ban đầu. Bài viết này không phải để thúc ép bạn, mà là để cùng bạn ngồi xuống, nhìn lại trang giấy nháp của cuộc đời và nhận ra rằng, nét vẽ đầu tiên, dù nguệch ngoạc, mới chính là khoảnh khắc ý nghĩa nhất.

Cái bẫy ngọt ngào mang tên "thời điểm hoàn hảo"

Trong tâm trí của mỗi chúng ta, có một kịch bản lý tưởng cho mọi sự khởi đầu. Chúng ta hình dung mình sẽ bắt đầu viết cuốn tiểu thuyết đầu tay trong một căn phòng yên tĩnh với ly cà phê thơm phức, hay bắt đầu tập gym với một bộ đồ tập hoàn hảo và một kế hoạch chi tiết. Cái viễn cảnh ấy thật đẹp, thật truyền cảm hứng. Nhưng nó cũng chính là một cái bẫy tinh vi, giam cầm chúng ta trong một vòng lặp của sự chờ đợi. Đây là một trạng thái tâm lý phổ biến mà nhiều người gọi là hội chứng chờ đợi.

Tại sao chúng ta lại say mê việc chờ đợi một cách vô thức?

Việc chờ đợi mang lại một cảm giác an toàn giả tạo. Chừng nào chúng ta còn đang "chuẩn bị", chúng ta không thể thất bại. Tâm lý học hành vi chỉ ra rằng, đằng sau sự trì hoãn thường là những nỗi sợ sâu xa:

• Nỗi sợ thất bại: Đây là lý do lớn nhất. Chúng ta sợ rằng mình sẽ không đủ giỏi, rằng sản phẩm mình tạo ra sẽ bị chê cười, rằng nỗ lực của mình sẽ không đi đến đâu. Việc không bắt đầu là cách hoàn hảo để bảo vệ bản ngã khỏi nguy cơ bị tổn thương. Thay vì đối mặt với khả năng thất bại, chúng ta chọn cách sống với tiềm năng "chưa được khai phá".
• Áp lực từ chủ nghĩa hoàn hảo: Chúng ta sống trong một thế giới mà mạng xã hội liên tục trưng bày những thành quả lấp lánh của người khác. Chúng ta chỉ thấy những bức tranh đã hoàn thiện, những cuốn sách đã xuất bản, những dự án đã thành công. Điều này vô tình tạo ra một áp lực rằng chúng ta cũng phải xuất hiện một cách hoàn hảo ngay từ đầu. Chủ nghĩa hoàn hảo thì thầm vào tai ta rằng: "Nếu không thể làm nó một cách xuất sắc, thì đừng làm gì cả."
• Sự choáng ngợp trước thông tin: Internet mang đến vô vàn tài nguyên, nhưng cũng chính nó làm chúng ta tê liệt. Khi muốn học một kỹ năng mới, chúng ta có thể tìm thấy hàng trăm khóa học, hàng nghìn bài viết. Việc phải chọn ra con đường "đúng đắn nhất" hay "tối ưu nhất" khiến chúng ta mệt mỏi và cuối cùng, không chọn con đường nào cả.

Khi "chuẩn bị" trở thành hình thức tinh vi nhất của sự trì hoãn

Bạn có bao giờ dành hàng giờ để sắp xếp lại bàn làm việc thay vì bắt tay vào viết báo cáo không? Hay dành cả tuần để nghiên cứu các loại máy ảnh tốt nhất thay vì ra ngoài và chụp một tấm ảnh bằng điện thoại? Đây chính là lúc sự chuẩn bị đã biến tướng thành trì hoãn. Chúng ta tự lừa dối bản thân rằng mình đang làm việc hiệu quả, rằng mình đang tiến gần hơn đến mục tiêu. Nhưng thực chất, chúng ta chỉ đang làm những việc "xung quanh" mục tiêu để né tránh công việc cốt lõi - hành động.

Việc lên kế hoạch, nghiên cứu, mua sắm dụng cụ... mang lại cảm giác dễ chịu của sự tiến bộ mà không có rủi ro thất bại. Nó tạo ra một ảo tưởng về sự kiểm soát. Nhưng sự thật là, bạn không thể học bơi bằng cách đọc sách về kỹ thuật bơi. Bạn phải nhảy xuống nước. Việc bắt đầu ngay bây giờ, dù thiếu thốn, mới là bước chuẩn bị quan trọng nhất.

Sự thật ít ai nói: Khoảnh khắc hoàn hảo không tồn tại, nó được tạo ra

Chúng ta thường nghĩ về khoảnh khắc hoàn hảo như một điều gì đó từ bên ngoài mang đến – một cơ hội bất ngờ, một nguồn cảm hứng dâng trào. Nhưng sự thật là, những người thực sự làm được điều gì đó trong đời không chờ đợi khoảnh khắc hoàn hảo. Họ tạo ra nó bằng một hành động không hoàn hảo.

Sức mạnh của sự "đủ tốt" để bắt đầu

Đối lập với chủ nghĩa hoàn hảo độc hại là triết lý Wabi-sabi của người Nhật – tìm kiếm và trân trọng vẻ đẹp trong sự không hoàn hảo, vô thường và dở dang. Một chiếc bát gốm có vết nứt được hàn lại bằng vàng không phải là một sản phẩm lỗi, mà là một tác phẩm nghệ thuật độc nhất mang trong mình một câu chuyện. Cuộc sống và hành trình phát triển bản thân của chúng ta cũng vậy.

Thay vì đặt mục tiêu "viết một chương hoàn hảo", hãy đặt mục tiêu "viết 300 từ đủ tốt". Thay vì "vẽ một bức tranh tuyệt đẹp", hãy thử "phác thảo một ý tưởng trong 5 phút". Việc hạ thấp tiêu chuẩn cho bước đi đầu tiên không phải là hạ thấp giá trị bản thân. Đó là một chiến lược thông minh để đánh lừa bộ não đang sợ hãi của bạn, để cho nó thấy rằng việc bắt đầu không hề đáng sợ như nó tưởng. Khi đã vượt qua được sức ì ban đầu, bạn sẽ có đà để tiếp tục và cải thiện dần dần.

Thay đổi góc nhìn: Mỗi bước đi vụng về đều là một phần của bản đồ

Hãy tưởng tượng bạn đang khám phá một vùng đất mới mà không có bản đồ. Mỗi bước đi, dù là tiến, lùi hay rẽ ngang, đều giúp bạn vẽ nên tấm bản đồ đó. Những lần đi vào ngõ cụt không phải là thất bại, chúng là dữ liệu quý giá cho bạn biết "con đường này không ổn".

Trong hành trình theo đuổi một mục tiêu, những nỗ lực đầu tiên vụng về, những sản phẩm đầu tay non nớt chính là những nét vẽ đầu tiên trên tấm bản đồ của bạn. Chúng là bằng chứng của lòng dũng cảm, của việc bạn đã dám hành động. Thay vì nhìn vào chúng với sự phán xét, hãy nhìn chúng với lòng biết ơn. Bởi vì không có chúng, bạn sẽ không bao giờ biết mình cần cải thiện điều gì, cần học hỏi thêm ở đâu. Việc ngừng chờ đợi và chấp nhận sự không hoàn hảo của quá trình chính là chìa khóa để đi được đường dài.

Và rồi, tất cả bắt đầu từ chiếc cốc cà phê trên một tờ giấy ăn

An, một nhân viên văn phòng 28 tuổi, luôn mơ ước được đi khắp các góc phố Sài Gòn và vẽ ký họa (urban sketching). Cô mê mẩn những bức vẽ ghi lại cuộc sống đời thường một cách sống động trên Instagram. Ước mơ đó đã ở với An gần 2 năm. Trong suốt thời gian đó, cô đã "chuẩn bị" rất kỹ lưỡng. Cô xem hết hàng trăm video hướng dẫn trên YouTube, tham gia vào các nhóm vẽ ký họa trên Facebook, lưu lại danh sách những bộ màu nước, những cây bút đi nét đắt tiền mà các họa sĩ chuyên nghiệp tin dùng.

Cô tự nhủ: "Khi nào mình để dành đủ tiền mua bộ màu Daniel Smith đó, mình sẽ bắt đầu." Rồi khi có tiền, cô lại nghĩ: "Phải đợi đến kỳ nghỉ phép dài ngày, có thời gian thong thả ngồi cả buổi ở quán cà phê thì vẽ mới có hồn." Cái cớ cứ nối tiếp cái cớ. Bộ dụng cụ xịn vẫn nằm trong giỏ hàng online, và cuốn sổ ký họa vẫn trắng tinh. Ước mơ của An dần trở thành một nỗi áp lực, một sự dằn vặt thầm lặng mỗi khi cô lướt thấy một bức vẽ đẹp.

Cho đến một buổi chiều thứ Bảy. An ngồi trong một quán cà phê quen, chờ người bạn đến trễ. Cô cảm thấy bực bội và trống rỗng. Nhìn chiếc cốc sứ trắng trên bàn, An lại nghĩ đến ước mơ của mình. Một ý nghĩ lóe lên. Cô không có sổ, không có màu nước, không có bút xịn. Nhưng trên bàn có một cây bút bi của quán và vài tờ giấy ăn. Một cách bộc phát, gần như là thách thức chính mình, An cầm bút lên và bắt đầu vẽ nguệch ngoạc hình chiếc cốc lên tờ giấy ăn mỏng manh.

Nét vẽ run rẩy, hình dáng méo mó, không hề giống với những tác phẩm long lanh cô vẫn ao ước. Nhưng khi nét cuối cùng được vẽ xong, một cảm giác lạ lùng ùa đến. Đó không phải là sự tự hào về một tác phẩm đẹp, mà là một cảm giác giải phóng đến tột cùng. Cô bật cười. Hóa ra chỉ có vậy. Hóa ra việc "vẽ" đơn giản là đặt bút xuống và vẽ, không hơn không kém. Nó không cần giấy xịn, không cần màu đắt tiền, không cần cả một buổi chiều rảnh rỗi.

Chiếc cốc cà phê trên tờ giấy ăn đã trở thành khoảnh khắc hoàn hảo của An. Không phải vì nó đẹp, mà vì nó là thật. Nó là hành động đã phá vỡ bức tường của sự trì hoãn và chủ nghĩa hoàn hảo đã giam cầm cô suốt 2 năm. Tối hôm đó, An về nhà, lấy ra cuốn sổ và một cây bút chì bình thường, vẽ lại cái ly uống nước trong phòng mình. Bức vẽ vẫn chưa đẹp, nhưng An cảm thấy niềm vui thực sự, niềm vui của người dám làm.

Bài học An nhận ra rất đơn giản: Hành động nhỏ bé, không hoàn hảo có một sức mạnh phi thường để phá vỡ sức ì tâm lý. Nó chứng minh cho bộ não của bạn thấy rằng nỗi sợ hãi đã bị thổi phồng. Nó cho bạn liều thuốc "dopamine" của sự hoàn thành, dù là hoàn thành một việc rất nhỏ, và tạo đà cho những bước tiếp theo.

"Trang giấy nháp" của riêng bạn: Những bước đi đầu tiên

Câu chuyện của An cho thấy rằng chúng ta không cần một cú hích lớn lao từ vũ trụ. Chúng ta chỉ cần một tờ giấy ăn và một cây bút bi. Dưới đây là những cách cụ thể để bạn có thể bắt đầu viết lên "trang giấy nháp" của riêng mình, ngay từ hôm nay. Đây là câu trả lời cho câu hỏi làm sao để bắt đầu.

Kỹ thuật 2 phút: Phá vỡ sức ì và bắt đầu ngay bây giờ

Nhà văn James Clear, tác giả cuốn "Atomic Habits", đã đề xuất một quy tắc đơn giản: Bất kỳ thói quen mới nào cũng nên được bắt đầu trong vòng chưa đầy hai phút. Ý tưởng ở đây là làm cho việc khởi đầu trở nên dễ dàng đến mức bạn không thể từ chối.

• Muốn tập thể dục? Đừng nghĩ đến việc chạy 5km. Hãy chỉ nghĩ đến việc "xỏ giày vào và bước ra cửa".
• Muốn viết sách? Đừng nghĩ đến việc viết cả một chương. Hãy chỉ "mở file Word và viết một câu".
• Muốn học thiền? Đừng cố ngồi 20 phút. Hãy chỉ "ngồi xuống và tập trung vào hơi thở trong 60 giây".

Mục tiêu của kỹ thuật này không phải là kết quả, mà là hành động bắt đầu một cách nhất quán. Khi bạn đã vượt qua rào cản khó khăn nhất là khởi động, việc tiếp tục sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều.

Xác định "hành động nhỏ nhất có thể" (Minimum Viable First-step)

Hãy nhìn vào mục tiêu lớn của bạn và tự hỏi: "Hành động nhỏ nhất, ít đáng sợ nhất mà mình có thể làm ngay bây giờ để tiến một bước cực nhỏ về phía mục tiêu đó là gì?"

• Mục tiêu: Bắt đầu một kênh podcast. → Hành động nhỏ nhất: Lấy điện thoại ra, mở ứng dụng ghi âm và nói trong 30 giây về một bộ phim bạn thích.
• Mục tiêu: Học một ngôn ngữ mới. → Hành động nhỏ nhất: Tải một ứng dụng học ngôn ngữ và hoàn thành bài học đầu tiên (thường chỉ mất 3-5 phút).
• Mục tiêu: Dọn dẹp nhà cửa. → Hành động nhỏ nhất: Dọn dẹp đúng một ngăn kéo hoặc vứt đi 5 món đồ không cần thiết.

Việc chia nhỏ mục tiêu thành những hành động vi mô giúp bạn thoát khỏi cảm giác choáng ngợp và tập trung vào những gì bạn có thể kiểm soát được ngay lúc này. Hoàn thành một hành động nhỏ sẽ mang lại cho bạn cảm giác chiến thắng và tạo động lực cho hành động tiếp theo.

Trao cho mình quyền được sai và làm lại

Đây là điều quan trọng nhất: Hãy cho phép bản thân được tạo ra những sản phẩm "tệ". Bản nháp đầu tiên của một cuốn sách luôn tệ. Bức tranh đầu tiên luôn vụng về. Video đầu tiên luôn ngượng ngùng. Đó là một phần tất yếu của quá trình sáng tạo và học hỏi. Không ai sinh ra đã là chuyên gia.

Hãy xem những nỗ lực đầu tiên của bạn như những thử nghiệm trong phòng thí nghiệm. Một vài thử nghiệm sẽ thất bại, nhưng tất cả đều cung cấp dữ liệu. Hãy tiếp cận quá trình này với sự tò mò thay vì phán xét. Tự nói với bản thân: "Mình chỉ đang thử thôi mà. Sai cũng không sao." Khi bạn loại bỏ áp lực phải hoàn hảo, bạn sẽ giải phóng được sự sáng tạo và niềm vui trong quá trình thực hiện. Đó chính là cách để bạn tự tạo khoảnh khắc hoàn hảo cho chính mình.

Hôm nay, bạn sẽ "vẽ lên giấy ăn" điều gì?

Chúng ta đã đi qua một hành trình để nhận ra rằng "thời điểm hoàn hảo" thực chất là một ảo ảnh, một cái cớ ngọt ngào cho nỗi sợ và sự trì hoãn. Chìa khóa để mở cánh cửa bị kẹt cứng bởi chủ nghĩa hoàn hảo không phải là một lực đẩy khổng lồ, mà là một hành động nhỏ bé, thậm chí là nguệch ngoạc và không hoàn thiện. Chính hành động nhỏ đó mới mang trong mình sức mạnh lớn lao để phá vỡ xiềng xích tâm lý và mang lại niềm vui nguyên bản của việc "làm". Vẻ đẹp thực sự không nằm ở đích đến hoàn hảo, mà nằm trong chính quá trình dám thử, dám sai và dám bắt đầu từ những gì mình có.

Cuốn sổ của bạn có thể vẫn còn trắng tinh, cây đàn có thể vẫn còn bám bụi, và những kế hoạch có thể vẫn nằm trên giấy. Nhưng bạn luôn có trong tay một "tờ giấy ăn" và một "cây bút bi" - một hành động nhỏ nhất mà bạn có thể thực hiện ngay lập tức. Đừng chờ đợi thêm nữa.

Hôm nay, bạn sẽ ‘vẽ lên giấy ăn’ điều gì?