Bẫy 'thành công' và cảm giác trống rỗng: Sống một lần, sao cho 'đáng'?

9 giờ tối thứ Sáu. Màn hình máy tính vẫn hắt thứ ánh sáng xanh mệt mỏi lên khuôn mặt An. Hòm thư công ty nhấp nháy liên tục những lời chúc mừng. Email từ CEO với dòng tiêu đề "Chúc mừng Tân Trưởng phòng Marketing" đã được gửi đi từ hai tiếng trước. Bạn bè, đồng nghiệp, người thân... ai cũng nói An giỏi, An xứng đáng. Sau 5 năm cày cuốc không ngày nghỉ, cuối cùng cô cũng đã leo lên được vị trí mà mình và cả gia đình hằng ao ước.

An gõ dòng "Cảm ơn mọi người nhiều ạ!" vào group chat chung, kèm theo một icon mặt cười. Nhưng đằng sau icon đó, khuôn mặt cô không hề cười. Căn phòng yên tĩnh đến đáng sợ, chỉ có tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ treo tường. Giữa đỉnh cao của sự nghiệp, giữa những lời tung hô, một khoảng không vô định, lạnh lẽo bỗng choán lấy tâm trí cô. Một câu hỏi cứ vang vọng, day dứt: "Được rồi. Rồi sao nữa?".

Câu hỏi đó không có câu trả lời. Và đó là lúc An nhận ra, mình đã rơi vào chiếc bẫy ngọt ngào nhất, tàn nhẫn nhất mang tên "thành công". Nếu bạn cũng từng cảm thấy như vậy, từng chạm đến một mục tiêu lớn lao chỉ để thấy một cảm giác trống rỗng đến lạ, bài viết này dành cho bạn. Chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm câu trả lời, không phải cho câu hỏi "làm sao để thành công hơn?", mà là "làm sao để sống trọn vẹn và tìm thấy ý nghĩa cuộc sống thực sự?".

Tại sao "đạt được tất cả" lại cảm thấy "chẳng có gì"?

Cảm giác của An không phải là cá biệt. Đó là một hội chứng của thời đại, nơi chúng ta được dạy phải liên tục chạy về phía trước. Nhưng càng chạy, ta càng cảm thấy mình đang đứng yên tại chỗ. Sự trống rỗng này không đến từ việc thiếu thốn vật chất, mà bắt nguồn từ những áp lực và niềm tin sai lầm đã ăn sâu vào tiềm thức.

Cái bẫy mang tên "Tôi sẽ hạnh phúc KHI..."

Trong tâm lý học tích cực, có một khái niệm gọi là "ngụy biện của sự đạt được" (arrival fallacy). Đây là niềm tin sai lầm rằng một khi chúng ta đạt được một mục tiêu cụ thể nào đó (được thăng chức, mua được nhà, có mức lương X), chúng ta sẽ có được hạnh phúc vĩnh viễn. Chúng ta tự nhủ: "Chỉ cần tôi lên được vị trí đó, tôi sẽ hạnh phúc", "Chỉ cần tôi mua được chiếc xe đó, tôi sẽ mãn nguyện".

Nhưng hạnh phúc không hoạt động theo cách đó. Nó giống như việc bạn mải miết leo lên một ngọn núi. Suốt chặng đường, bạn chỉ nghĩ đến cảm giác sung sướng trên đỉnh. Nhưng khi lên đến nơi, cảm giác thỏa mãn chỉ kéo dài vài phút ngắn ngủi trước khi bạn nhìn thấy một ngọn núi khác, cao hơn, mời gọi hơn. Niềm vui từ thành tựu giống như một liều thuốc giảm đau tạm thời, nó không chữa được căn bệnh "khát" ý nghĩa từ bên trong. Đây chính là cái bẫy thành công kinh điển, nó khiến chúng ta mãi mãi chạy theo một ảo ảnh không bao giờ có thật.

Khi hạnh phúc của bạn được 'đo' bằng thước kẻ của người khác

Từ nhỏ, chúng ta đã được xã hội trao cho một "bản đồ thành công" có sẵn: học trường chuyên, đỗ đại học danh tiếng, tìm một công việc ổn định lương cao, kết hôn trước tuổi 30, mua nhà, sinh con... Chúng ta làm theo một cách vô thức, tin rằng đó là con đường duy nhất dẫn đến một cuộc sống tốt đẹp. Chúng ta so sánh chức danh, mức lương, tài sản của mình với bạn bè đồng trang lứa trên mạng xã hội và cảm thấy áp lực phải bằng hoặc hơn họ.

Vấn đề là, bản đồ đó không phải do chúng ta vẽ ra. Thước đo hạnh phúc đó được định sẵn bởi kỳ vọng của gia đình và xã hội. Khi bạn sống một cuộc đời không phải của mình, dù có đạt được bao nhiêu thành tựu đi chăng nữa, sâu thẳm bên trong bạn vẫn cảm thấy lạc lõng. Bởi vì đó là thành công trong mắt người khác, không phải là điều khiến tâm hồn bạn thực sự rung động và cảm thấy được sống trọn vẹn.

Sự kiệt sức vô hình khi phải 'gồng mình' diễn vai hoàn hảo

Để đạt được những cột mốc thành công, chúng ta phải khoác lên mình một chiếc áo giáp. Chiếc áo giáp của sự chuyên nghiệp, mạnh mẽ, không bao giờ gục ngã. Chúng ta làm việc quên ăn quên ngủ, hy sinh sức khỏe, các mối quan hệ và những sở thích cá nhân. Chúng ta học cách che giấu sự mệt mỏi, sự nghi ngờ bản thân và cả những giọt nước mắt.

Việc "gồng mình" này tiêu tốn một nguồn năng lượng tinh thần khổng lồ. Lâu dần, chúng ta đánh mất kết nối với cảm xúc thật của mình. Chúng ta trở thành một cỗ máy làm việc hiệu quả, nhưng lại quên mất cách cảm nhận niềm vui từ những điều giản dị. Sự kiệt sức này không chỉ về thể chất, mà là sự bào mòn tâm hồn, dẫn đến cảm giác trống rỗng và mất phương hướng, ngay cả khi đang đứng trên đỉnh vinh quang.

Câu chuyện của An: Từ trưởng phòng marketing đến niềm vui bên chậu cây

Chính trong những ngày tháng chơi vơi nhất, An bắt đầu hành trình tìm lại chính mình. Không phải bằng những chuyến đi xa hoa hay các khóa học đắt tiền, mà từ những điều nhỏ bé, tầm thường nhất mà cô đã lãng quên từ lâu.

Khoảnh khắc nhận ra: Chức danh lấp lánh và tâm hồn trống rỗng

Bước ngoặt của An không phải là một quyết định nghỉ việc chấn động. Nó đến vào một chiều Chủ nhật. Cô ngồi trong căn hộ cao cấp của mình, nhìn ra thành phố lấp lánh ánh đèn. Cô có tất cả những gì mình từng mơ ước: sự nghiệp, tiền bạc, sự công nhận. Nhưng cô cảm thấy cô đơn hơn bao giờ hết. Cô nhận ra mình đã không thực sự cười một cách sảng khoái từ rất lâu rồi. Nụ cười của cô đã trở thành một phần của công việc, một công cụ giao tiếp.

Cô nhìn vào chậu cây trầu bà nhỏ trên bàn làm việc, món quà từ một người đồng nghiệp cũ. Mấy chiếc lá đã úa vàng vì bị bỏ quên. Khoảnh khắc đó, cô thấy hình ảnh của chính mình trong chậu cây: xanh tươi ở bên ngoài, nhưng đang dần héo úa từ bên trong vì thiếu đi sự chăm sóc và "ánh nắng" của niềm vui đích thực.

Phép thử của những 'niềm vui nhỏ': Một ấm trà, một trang sách, và sự tĩnh lặng

An quyết định làm một điều khác biệt. Cô không đặt thêm bất kỳ mục tiêu nào nữa. Thay vào đó, cô bắt đầu một "liệu pháp niềm vui nhỏ".

• Bắt đầu từ việc tưới cây: Mỗi sáng, thay vì vơ lấy điện thoại để check email, cô dành 5 phút để tưới nước cho chậu trầu bà. Cô tập trung vào dòng nước chảy, cảm nhận sự tươi mát, ngắm nhìn những chiếc lá xanh non. Một hành động nhỏ bé, nhưng nó giúp cô kết nối với hiện tại, một khái niệm quan trọng trong thực hành chánh niệm (mindfulness).
• Pha một ấm trà ngon: Thay vì uống vội ly cà phê để tỉnh táo, cô mua một bộ ấm trà nhỏ. Cô học cách tráng trà, cảm nhận hương thơm lan tỏa, và nhấp từng ngụm trà nóng. Khoảnh khắc đó là của riêng cô, không có công việc, không có áp lực.
• Đọc một cuốn sách không vì công việc: Cô tìm lại những cuốn tiểu thuyết văn học mà mình yêu thích thời sinh viên. Cô đọc không phải để lấy kiến thức áp dụng cho công việc, mà chỉ đơn giản là để đắm chìm vào một thế giới khác, để trí tưởng tượng được bay bổng.

Những hành động này nghe có vẻ tầm thường, nhưng chúng đã tạo ra một sự thay đổi lớn lao trong tâm trí An. Cô bắt đầu nhận ra rằng niềm vui không phải là thứ gì đó to tát ở cuối con đường, nó hiện diện trong từng khoảnh khắc nhỏ bé của cuộc sống hàng ngày. Đây chính là bản chất của hạnh phúc đích thực, hay còn gọi là hạnh phúc tự thân (eudaimonic happiness) - thứ hạnh phúc đến từ việc sống có mục đích, ý nghĩa và kết nối với giá trị cốt lõi của bản thân, chứ không phải từ những phần thưởng bên ngoài.

Bài học đắt giá: Thành công thực sự là sự bình yên, không phải một chức danh

An vẫn là một trưởng phòng marketing tận tụy, nhưng cô đã thay đổi. Cô học cách đặt ra ranh giới, tan làm đúng giờ. Cô không còn cảm thấy tội lỗi khi dành thời gian cho bản thân. Cô nhận ra thành công lớn nhất không phải là chức danh trên danh thiếp, mà là cảm giác bình yên trong tâm hồn khi đặt lưng xuống giường mỗi tối. Cô đã định nghĩa lại thành công theo cách của riêng mình: một cuộc sống có sự cân bằng cuộc sống, có niềm vui, có những mối quan hệ chất lượng và có thời gian để "tưới tắm" cho tâm hồn mình, giống như cách cô chăm sóc chậu cây nhỏ trên bàn làm việc.

Sống 'đáng' không phải là đích đến, mà là một lựa chọn mỗi ngày

Câu chuyện của An cho chúng ta thấy rằng việc tìm lại chính mình không đòi hỏi những thay đổi vĩ mô. Nó bắt đầu từ những lựa chọn nhỏ bé, có chủ đích mà bạn thực hiện mỗi ngày. Dưới đây là một vài gợi ý thực tế để bạn có thể bắt đầu hành trình sống chậm lại và tìm thấy ý nghĩa cuộc sống của riêng mình.

Bắt đầu bằng việc 'dọn dẹp' tâm trí, không phải thêm việc

Chúng ta thường có xu hướng giải quyết vấn đề bằng cách "làm thêm": đọc thêm sách, học thêm khóa học, tham gia thêm hoạt động. Nhưng đôi khi, điều chúng ta cần là "làm bớt". Hãy lấy một tờ giấy và viết ra tất cả những điều bạn "phải làm". Sau đó, hãy tự hỏi một cách trung thực với từng gạch đầu dòng:

• Điều này có thực sự quan trọng với TÔI không, hay chỉ quan trọng với hình ảnh của tôi trong mắt người khác?
• Điều này có mang lại cho tôi năng lượng, hay đang bào mòn tôi mỗi ngày?
• Nếu tôi không làm điều này, hậu quả tồi tệ nhất là gì? Nó có thực sự kinh khủng như tôi nghĩ?

Việc dọn dẹp danh sách này sẽ giúp bạn nhận ra những gánh nặng không cần thiết mà bạn đang tự đặt lên vai. Nó giải phóng không gian tinh thần để bạn tập trung vào những gì thực sự mang lại giá trị cho cuộc sống của mình.

Tìm lại 'dòng chảy' trong những điều bình dị nhất

"Trạng thái dòng chảy" (flow state) là trạng thái bạn hoàn toàn đắm chìm vào một hoạt động, quên đi thời gian và những lo lắng xung quanh. Đây là một nguồn hạnh phúc và sự thỏa mãn vô cùng mạnh mẽ. Bạn không cần phải là một nghệ sĩ hay vận động viên mới có thể trải nghiệm "dòng chảy".

Hãy thử tìm nó trong những hoạt động đời thường: nấu một bữa ăn ngon và tập trung hoàn toàn vào việc thái rau, nêm nếm gia vị; chăm sóc khu vườn nhỏ trên ban công; chơi một bản nhạc cụ bạn yêu thích; viết lách; hay thậm chí là sắp xếp lại tủ quần áo một cách ngăn nắp. Chìa khóa là thực hiện hoạt động đó vì chính bản thân nó, không phải vì kết quả. Đó là cách để phát triển bản thân từ bên trong.

Học cách nói 'không' để nói 'có' với chính mình

Nói "không" với một lời mời dự tiệc xã giao mệt mỏi là bạn đang nói "có" với một buổi tối yên tĩnh ở nhà. Nói "không" với một dự án ngoài giờ không cần thiết là bạn đang nói "có" với thời gian dành cho gia đình hoặc sở thích cá nhân. Nói "không" với những kỳ vọng của người khác là bạn đang nói "có" với giá trị và mong muốn thật sự của bản thân.

Học cách từ chối một cách lịch sự nhưng dứt khoát là một trong những kỹ năng quan trọng nhất để bảo vệ năng lượng và sự bình yên của bạn. Mỗi lần bạn nói "không" với những điều không còn phù hợp, bạn đang tiến một bước gần hơn đến một cuộc sống chân thật và trọn vẹn.

Cuộc hành trình thoát khỏi bẫy thành công và cảm giác trống rỗng không phải là một cuộc cách mạng, mà là một sự tiến hóa nhẹ nhàng từ bên trong. Nó không đòi hỏi bạn phải từ bỏ mọi thứ, mà là học cách nhìn nhận mọi thứ bằng một đôi mắt khác.

Hãy nhớ ba điều then chốt:

1. Hạnh phúc không phải là phần thưởng cuối con đường, nó ở ngay trên hành trình. Niềm vui không chỉ nằm ở đích đến, mà còn ở trong từng bước chân, từng hơi thở, từng ấm trà bạn pha.
2. "Sống đáng" là sống thật với cảm xúc và giá trị của chính mình. Đừng để thước đo của người khác định nghĩa cuộc đời bạn. Hãy can đảm vẽ nên bản đồ hạnh phúc của riêng mình.
3. Bắt đầu từ những thay đổi nhỏ nhất. Bạn không cần làm điều gì to tát. Hãy bắt đầu từ việc chăm sóc một chậu cây, đọc một trang sách, hay đơn giản là hít thở sâu.

Hôm nay, hãy thử dành 15 phút cho một điều khiến bạn thực sự mỉm cười, không vì bất kỳ mục đích nào cả. Vì sống trọn vẹn, suy cho cùng, chính là nghệ thuật trân trọng những khoảnh khắc giản đơn ấy.