Biến câu chuyện đời mình thành "best-seller": Không cần drama, chỉ cần chân thật

Tối Chủ nhật, 10 giờ. Màn hình điện thoại lướt qua những bức ảnh cuối tuần rực rỡ của bạn bè: một chuyến đi Đà Lạt ngẫu hứng, một buổi workshop cắm hoa nghệ thuật, một bữa tối sang trọng kỷ niệm điều gì đó mà bạn không rõ. Còn bạn, bạn đang ngồi trên sofa, trong bộ đồ ngủ quen thuộc, đầu óc lơ đãng nghĩ về cuộc họp sáng mai và danh sách công việc cho một tuần mới trông… y hệt tuần trước. Có bao giờ bạn cảm thấy mình đang xem một bộ phim rất dài, rất ổn định, nhưng lại chẳng có gì đáng nhớ không? Và tệ hơn, đó lại chính là phim về cuộc đời mình.

Cảm giác này không hề xa lạ, đặc biệt với những người trẻ chúng ta ở độ tuổi 25-35. Chúng ta đã làm mọi thứ "đúng đắn": học hành chăm chỉ, có một công việc ổn định, xây dựng các mối quan hệ xã hội. Cuộc sống như một con đường thẳng tắp, an toàn và dễ đoán. Nhưng chính sự dễ đoán đó đôi khi lại trở thành một gánh nặng. Ta nhìn quanh và thấy dường như câu chuyện cuộc đời của ai cũng có những bước ngoặt, những cao trào, còn của mình thì chỉ là những trang giấy đều tăm tắp, không có lấy một nốt thăng hay nốt trầm đáng kể. Ta cảm thấy mình là nhân vật phụ, mờ nhạt trong chính cuốn sách của đời mình.

Nhưng nếu tôi nói với bạn rằng, một cuốn sách "best-seller" không nhất thiết cần những cú twist long trời lở đất hay những bi kịch đẫm nước mắt thì sao? Nếu giá trị của một câu chuyện không nằm ở sự kịch tính, mà nằm ở sự chân thật, ở chiều sâu của nhân vật chính – là chính bạn? Bài viết này không đưa cho bạn một kịch bản mới để thay đổi toàn bộ cuộc đời. Nó chỉ muốn cùng bạn ngồi xuống, lật lại những trang sách cũ và tìm ra một cách đọc khác, một cách viết khác, để bạn nhận ra rằng câu chuyện của mình vốn đã vô cùng đáng giá. Đã đến lúc bạn ngừng làm khán giả và bắt đầu thực sự cầm bút để viết lại cuộc đời mình, theo cách của riêng bạn.

Chúng ta đang đọc nhầm kịch bản của người khác?

Cảm giác "nhạt nhẽo" không tự nhiên sinh ra. Nó là kết quả của việc chúng ta vô thức so sánh cuốn sách đời mình với những "tựa sách" hào nhoáng được trưng bày khắp nơi. Chúng ta đang bị mắc kẹt giữa những kỳ vọng của xã hội và những thước phim hoàn hảo trên mạng, để rồi quên mất rằng mỗi câu chuyện có một giá trị riêng.

Cái bẫy ngọt ngào mang tên "kịch bản thành công"

Ngay từ khi còn nhỏ, chúng ta đã được trao cho một "kịch bản mẫu": học trường chuyên, đỗ đại học danh tiếng, tìm một công việc lương cao trong một công ty lớn, kết hôn trước tuổi 30, mua nhà, sinh con. Kịch bản này không sai, nó là con đường an toàn và được số đông công nhận. Nó hứa hẹn một cuộc sống ổn định, một cái kết có hậu. Vấn đề là, khi quá nhiều người đi chung một con đường, chúng ta bắt đầu tin rằng đó là con đường duy nhất dẫn đến hạnh phúc. Bất cứ ai đi chệch khỏi con đường đó đều bị coi là "thất bại" hoặc "lập dị".

Sự rập khuôn này vô hình trung tước đi quyền được viết những chương riêng của chúng ta. Một người quyết định nghỉ việc ở tuổi 28 để mở một tiệm bánh nhỏ có thể bị coi là "liều lĩnh". Một người chọn không kết hôn để theo đuổi đam mê du lịch có thể bị xem là "ích kỷ". Chúng ta sợ hãi việc câu chuyện của mình khác biệt, sợ bị phán xét. Vì thế, ta cố gắng ép mình vào những vai diễn không vừa vặn, lặp lại những lời thoại có sẵn, và rồi tự hỏi tại sao mình không cảm thấy hạnh phúc. Cảm giác "nhạt" xuất hiện khi ta nhận ra mình đang sống một cuộc đời vay mượn, một kịch bản không dành cho mình, thay vì nỗ lực để sống cho bản thân.

Mạng xã hội: Cuốn trailer hào nhoáng không có thật

Nếu "kịch bản thành công" là bộ khung sườn, thì mạng xã hội chính là nơi trình chiếu những "trailer" quảng cáo hấp dẫn nhất cho những kịch bản đó. Mỗi bài đăng là một cảnh quay được lựa chọn và biên tập kỹ lưỡng: chuyến du lịch châu Âu, chiếc túi hiệu mới tậu, khoảnh khắc được thăng chức, bữa tối lãng mạn dưới ánh nến. Chúng ta chỉ thấy những đỉnh cao, những chương rực rỡ nhất, mà không hề thấy những trang viết nháp, những đoạn bị gạch xóa, những đêm dài trăn trở hay những giọt nước mắt sau ống kính.

Việc liên tục tiếp xúc với những "trailer" hoàn hảo này khiến chúng ta nảy sinh một sự so sánh độc hại. Ta nhìn vào "cảnh phim" đơn điệu của mình – bữa trưa văn phòng, con đường kẹt xe quen thuộc, buổi tối xem Netflix – và cảm thấy nó thật tầm thường. Ta quên mất rằng, cuộc sống của bất kỳ ai cũng là một cuốn sách dày cộp với vô số những trang bình dị, thậm chí nhàm chán. Mạng xã hội chỉ trích ra vài câu trích dẫn đắt giá nhất để khoe ra mà thôi. Việc so sánh toàn bộ cuốn sách của mình với vài dòng trích dẫn của người khác là một cuộc đua không cân sức và chắc chắn sẽ dẫn đến cảm giác tự ti, cho rằng câu chuyện cuộc đời mình không đủ hay, không đủ kịch tính.

Khi ta nhầm lẫn giữa "biến cố" và "ý nghĩa"

Một sai lầm phổ biến khác là chúng ta thường đánh đồng một cuộc sống ý nghĩa với một cuộc sống đầy biến cố. Phim ảnh và tiểu thuyết đã dạy chúng ta rằng một nhân vật thú vị phải trải qua những thử thách phi thường, những mất mát lớn lao, hay những thành công vang dội. Chúng ta chờ đợi một "biến cố" xảy đến để cuộc đời mình sang trang, để bắt đầu một chương mới thú vị hơn.

Nhưng ý nghĩa cuộc sống hiếm khi nằm ở những sự kiện lớn lao đó. Nó thường ẩn mình trong những điều nhỏ bé, lặp lại hàng ngày. Ý nghĩa không phải là việc bạn chinh phục đỉnh Everest, mà có thể là cảm giác bình yên khi bạn chăm sóc một chậu cây nhỏ ngoài ban công. Ý nghĩa không phải là việc bạn sáng lập một startup kỳ lân, mà có thể là niềm vui khi bạn giúp đỡ một đồng nghiệp giải quyết một vấn đề khó khăn. Chúng ta mải mê đi tìm những cơn sóng thần mà bỏ qua vẻ đẹp của mặt hồ phẳng lặng. Chính sự nhầm lẫn này khiến ta cảm thấy cuộc sống mình "nhạt" vì nó không có "drama", trong khi thực tế, nó có thể đang chứa đựng rất nhiều ý nghĩa thầm lặng mà ta chưa nhận ra.

"Best-seller" của bạn không nằm ở cốt truyện, mà ở nhân vật chính

Hãy thử nghĩ về những cuốn sách hay bộ phim bạn yêu thích nhất. Điều gì thực sự níu chân bạn? Có phải là những tình tiết giật gân, những cuộc chiến hoành tráng? Hay chính là chiều sâu của nhân vật, sự phát triển nội tâm, những đấu tranh và lựa chọn của họ? Đã đến lúc chúng ta áp dụng tư duy này vào chính cuộc đời mình.

Một cuốn sách hay cần nhân vật có chiều sâu, không phải tình tiết giật gân

Một câu chuyện về một người bình thường học cách yêu thương bản thân sau một tổn thương nhỏ có thể lay động lòng người hơn cả một câu chuyện về một siêu anh hùng giải cứu thế giới. Tại sao? Bởi vì chúng ta kết nối với cảm xúc, với sự chân thật. Một nhân vật có chiều sâu là người có suy tư, có mâu thuẫn, có những niềm vui nho nhỏ và những nỗi buồn không tên. Họ không hoàn hảo, nhưng họ chân thật.

Bạn chính là nhân vật đó. Cuộc sống của bạn có thể không có những biến cố để viết thành một bộ phim bom tấn, nhưng nó có đủ chất liệu để tạo nên một nhân vật có chiều sâu. Những lần bạn phân vân giữa việc ở lại hay ra đi, những lúc bạn học một kỹ năng mới, những khoảnh khắc bạn cảm thấy cô đơn giữa đám đông, hay niềm vui khi thưởng thức một ly cà phê ngon... tất cả đều là những chi tiết đắt giá xây dựng nên con người bạn. Thay vì chờ đợi một biến cố từ bên ngoài, hãy tập trung vào việc khám phá và phát triển thế giới nội tâm của mình. Đó mới là nơi tạo ra một cuốn sách đáng đọc, một hành trình tìm lại chính mình.

Nắm lấy quyền năng kép: Vừa là tác giả, vừa là nhân vật chính

Trong tâm lý học, có một khái niệm gọi là "Tường thuật nhận dạng" (Narrative Identity). Khái niệm này cho rằng chúng ta định hình con người mình thông qua những câu chuyện ta tự kể về bản thân. Chúng ta không chỉ trải qua các sự kiện, mà còn diễn giải, kết nối chúng lại thành một câu chuyện có ý nghĩa về quá khứ, hiện tại và tương lai của mình.

Điều này có nghĩa là bạn có một quyền năng vô cùng to lớn: bạn vừa là nhân vật chính trải qua mọi chuyện, vừa là tác giả lựa chọn cách kể lại câu chuyện đó. Một thất bại trong công việc có thể được kể như một "chương truyện thảm họa", hoặc có thể được kể như một "bước ngoặt cần thiết" để nhân vật chính học được một bài học quan trọng. Một giai đoạn cô đơn có thể được xem là "khoảng lặng buồn chán", hoặc là "thời gian để nhân vật chính kết nối sâu hơn với bản thân".

Khi bạn nhận ra quyền năng này, bạn sẽ thoát khỏi lối mòn của việc trở thành nạn nhân của hoàn cảnh. Bạn không thể kiểm soát mọi tình tiết xảy ra, nhưng bạn hoàn toàn có thể kiểm soát cách bạn diễn giải và viết về chúng. Bạn là người quyết định đâu là chương chính, đâu là chương phụ, và quan trọng nhất, thông điệp mà bạn muốn gửi gắm qua toàn bộ cuốn sách là gì. Việc viết lại cuộc đời không phải là xóa bỏ quá khứ, mà là học cách kể lại nó một cách đầy sức mạnh và ý nghĩa hơn.

Câu chuyện của Hà: Những trang viết bất ngờ từ gốm và sách

Để hiểu rõ hơn, hãy cùng lật mở vài trang trong cuốn sách của Hà, một nhân viên marketing 29 tuổi ở Sài Gòn. Giống như nhiều người trong chúng ta, Hà từng cảm thấy câu chuyện của mình vô cùng dễ đoán.

Chương đầu tiên: Cuộc đời trên một đường thẳng

Cuộc sống của Hà là một đường thẳng hoàn hảo trên giấy tờ. Tốt nghiệp đại học loại giỏi, có việc làm ngay tại một công ty tốt, lương thưởng ổn định. Sáng 8 giờ đến công ty, chiều 5 giờ về nhà. Cuối tuần cà phê với bạn bè, thỉnh thoảng đi xem phim. Hà biết mình nên cảm thấy biết ơn, nhưng sâu thẳm bên trong, cô cảm thấy một sự trống rỗng. Mỗi ngày trôi qua đều giống hệt ngày hôm trước. Cô lướt Instagram và thấy bạn bè đi lặn ở Phú Quốc, học nhảy salsa, bắt đầu kinh doanh riêng. "Còn mình thì sao?", Hà tự hỏi, "Câu chuyện của mình chẳng có gì để kể cả." Cô cảm thấy mình chỉ đang tồn tại, chứ không thực sự sống.

Viết những câu chữ đầu tiên ngoài kịch bản

Cảm giác bế tắc thôi thúc Hà phải làm gì đó, dù là nhỏ nhất. Cô không nghỉ việc, không xách ba lô lên và đi. Cô bắt đầu bằng những thay đổi rất nhỏ, những "câu chữ mới" mà cô tự thêm vào kịch bản có sẵn của mình.

• Trang viết từ đất sét: Hà đăng ký một lớp học gốm vào tối thứ Tư hàng tuần. Đó là nơi cô phải cất điện thoại đi, hoàn toàn tập trung vào việc cảm nhận khối đất sét trong tay. Việc nặn một chiếc cốc méo mó, không hoàn hảo lại mang đến cho cô một niềm vui thuần khiết. Đó là một hoạt động không vì mục đích "hiệu suất" hay "thành tích", nó chỉ đơn giản là một trải nghiệm. Chương truyện của cô bỗng có thêm mùi đất sét, có thêm sự kiên nhẫn và sự chấp nhận những điều không hoàn hảo.
• Trang viết trong tĩnh lặng: Hà đặt ra một quy tắc: tối Chủ nhật sẽ là "buổi tối không mạng xã hội". Thay vì lướt điện thoại để so sánh và lo âu, cô pha một ấm trà và đọc một cuốn sách. Sự ngắt kết nối đó giúp cô kết nối lại với chính mình, với những suy nghĩ, cảm xúc mà bấy lâu nay cô đã bỏ quên. Đó là những trang viết về sự tĩnh tại, về việc lắng nghe tiếng nói bên trong.
• Trang viết từ những điều nhỏ nhặt: Hà bắt đầu thực hành journaling, nhưng không phải để ghi chép những điều lớn lao. Cô chỉ dành 5 phút mỗi tối để viết xuống một điều nhỏ bé đã khiến cô mỉm cười trong ngày: "Hôm nay chị bán xôi đầu hẻm cho mình thêm một ít ruốc", "Bắt gặp một đám mây hình con cá voi trên đường về", "Nghe lại được một bài hát cũ rất thích trên radio".

Bài học từ những trang nháp: Niềm vui không phải là cái kết, mà là hành trình viết

Những thay đổi của Hà không hề tạo ra một "cú twist" nào trong cốt truyện lớn. Cô vẫn đi làm công việc cũ, vẫn sống ở Sài Gòn. Nhưng cô không còn cảm thấy cuộc đời mình "nhạt" nữa. Bằng cách chủ động thêm vào những chi tiết nhỏ, cô đã biến mình từ một nhân vật bị động thành một tác giả chủ động. Cô nhận ra rằng một cuộc sống ý nghĩa không được định đoạt bởi những sự kiện hoành tráng ở cuối con đường, mà nó được dệt nên từ những dòng chữ ta viết mỗi ngày. Niềm vui không phải là khi hoàn thành một "cuốn sách" hoàn hảo, mà là trong chính quá trình cầm bút và viết nên từng câu chữ, dù là nhỏ nhất.

Ba "công cụ" đơn giản để bạn trở thành tác giả của chính mình

Câu chuyện của Hà cho thấy, việc thay đổi cuộc sống không cần những quyết định đao to búa lớn. Nó bắt đầu từ những hành động nhỏ, có chủ đích. Dưới đây là 3 "công cụ viết" đơn giản mà bạn có thể bắt đầu sử dụng ngay hôm nay để làm cho câu chuyện của mình trở nên phong phú hơn.

Bắt đầu với "Bút ký 5 phút" mỗi ngày

Đây là một hình thức của thực hành chánh niệm (mindfulness), giúp bạn chú ý hơn đến những điều tích cực nhỏ bé trong cuộc sống. Mỗi tối trước khi đi ngủ, hãy lấy một cuốn sổ và viết ra câu trả lời cho một hoặc nhiều câu hỏi sau:

• Hôm nay, điều gì đã khiến tôi mỉm cười?
• Tôi biết ơn điều gì đã xảy ra trong ngày?
• Một khoảnh khắc nhỏ nào tôi muốn nhớ lại?

Việc này giống như bạn đang thu thập những chi tiết "đắt giá" cho cuốn sách của mình. Lâu dần, bạn sẽ rèn luyện cho bộ não của mình khả năng nhận ra những vẻ đẹp trong sự bình dị, và bạn sẽ thấy rằng mỗi ngày, dù có vẻ lặp lại, đều có những "tình tiết" đáng để ghi lại.

Thêm một "tình tiết phụ" cho mỗi tuần

Để thoát khỏi lối mòn, hãy chủ động tạo ra những sự khác biệt nhỏ. Mỗi tuần, hãy tự giao cho mình một nhiệm vụ: thêm vào một "tình tiết phụ" chưa từng có trong kịch bản của bạn. Nó không cần phải là điều gì lớn lao. Ví dụ:

• Thử một quán ăn mới trong giờ nghỉ trưa.
• Đi một con đường khác để về nhà.
• Nghe một thể loại nhạc bạn chưa bao giờ nghe.
• Gọi điện cho một người bạn cũ đã lâu không liên lạc.
• Đi dạo ở một công viên gần nhà mà bạn chưa bao giờ ghé vào.

Những "tình tiết phụ" này có thể không thay đổi cốt truyện chính, nhưng chúng làm cho thế giới trong câu chuyện của bạn trở nên rộng lớn và đa dạng hơn. Chúng mang lại những trải nghiệm mới, những cảm xúc mới, và là bằng chứng cho thấy bạn đang chủ động khám phá thế giới xung quanh, thay vì chỉ đi trên một con đường đã định sẵn.

Học cách "biên tập" lại quá khứ của bạn

Đây là lúc bạn vận dụng sức mạnh của "Tường thuật nhận dạng". Hãy nhìn lại một sự kiện trong quá khứ mà bạn từng coi là một "thất bại" hay một "chương hỏng". Đó có thể là một mối quan hệ tan vỡ, một dự án không thành công, hay một lựa chọn sai lầm. Bây giờ, hãy thử "biên tập" lại nó.

Thay vì xem nó là một dấu chấm hết, hãy thử nhìn nó như một bước ngoặt. Hãy tự hỏi: "Nhân vật chính (là tôi) đã học được điều gì từ sự kiện này? Tôi đã mạnh mẽ hơn ở điểm nào? Sự kiện đó đã dẫn tôi đến con đường hiện tại như thế nào?" Bằng cách này, bạn không thay đổi sự thật, nhưng bạn thay đổi ý nghĩa của nó. Bạn biến một chương truyện buồn thành một chương truyện về sự trưởng thành và kiên cường. Đây là một công cụ cực kỳ mạnh mẽ để chữa lành và phát triển bản thân, giúp bạn xây dựng một câu chuyện tổng thể đầy sức mạnh về cuộc đời mình.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất cần nhớ là: cuốn sách của bạn không cần phải giống bất kỳ ai khác. Nó không cần phải được "xuất bản" trên mạng xã hội, cũng không cần phải nhận được sự tán thưởng của đám đông. Nó chỉ cần chân thật với một độc giả duy nhất và quan trọng nhất: chính bạn.

Câu chuyện của bạn không hề nhạt, có thể bạn chỉ đang đọc nó sai cách, bằng lăng kính của người khác. Một cuốn "best-seller" của cuộc đời không được đo bằng số lượng thành tựu bạn đạt được, mà bằng sự chân thật trong từng cảm xúc và chiều sâu trong từng trải nghiệm. Và bạn không cần phải thay đổi cả cuộc đời ngay lập tức. Bạn chỉ cần bắt đầu bằng việc thêm vào một câu chữ mới, một chi tiết mới mỗi ngày.

Hôm nay, hãy thử viết một câu khác cho câu chuyện cuộc đời của bạn nhé.