Hiểu đúng về tài sản và tiêu sản để đưa ra quyết định tiền bạc thông minh hơn

Bạn có bao giờ cảm thấy mình làm việc chăm chỉ, tăng ca miệt mài nhưng tiền bạc cứ "không cánh mà bay"? Bạn có thắc mắc tại sao dù lương đã tăng, cuối tháng tài khoản vẫn trống rỗng và cảm giác "làm mãi không giàu" cứ đeo bám? Có thể bạn đang vô tình nuôi lớn các "tiêu sản" mà không hề hay biết.

Đây không phải là một bài giảng tài chính khô khan. Đây là một cẩm nang thực tế, một cuộc trò chuyện thẳng thắn giúp bạn phân biệt tài sản và tiêu sản một cách rạch ròi qua những ví dụ gần gũi nhất. Một khi hiểu rõ, bạn sẽ thay đổi hoàn toàn cách mình tiêu tiền và bắt đầu hành trình xây dựng sự vững chắc về tài chính, ngay cả khi quỹ thời gian của bạn vô cùng eo hẹp.

Định nghĩa lại tài sản và tiêu sản theo cách bạn chưa từng nghĩ tới

Nhiều người trong chúng ta thường nghĩ rằng tài sản là những thứ có giá trị lớn mà mình sở hữu: một ngôi nhà, một chiếc xe hơi, một chiếc điện thoại xịn. Nhưng theo định nghĩa của Robert Kiyosaki trong cuốn sách kinh điển "Cha Giàu, Cha Nghèo", cách hiểu này chưa hoàn toàn chính xác và chính là nguồn gốc của nhiều quyết định tài chính sai lầm.

Điểm khác biệt cốt lõi không nằm ở giá trị của món đồ, mà nằm ở một khái niệm quyền lực hơn nhiều: Dòng tiền (Cash Flow).

Quy tắc vàng duy nhất: "Dòng tiền" quyết định tất cả

Hãy quên đi mọi định nghĩa phức tạp bạn từng nghe. Để phân biệt tài sản và tiêu sản, bạn chỉ cần trả lời một câu hỏi duy nhất:

"Nó có mang tiền BỎ VÀO túi của bạn không, hay nó LẤY TIỀN RA khỏi túi của bạn?"

Câu trả lời cho câu hỏi này sẽ phân định mọi thứ một cách rõ ràng. Dòng tiền là gì? Nó chính là luồng tiền chảy vào hoặc chảy ra khỏi túi của bạn mỗi tháng. Dòng tiền dương (chảy vào) tạo ra sự giàu có. Dòng tiền âm (chảy ra) tạo ra gánh nặng tài chính.

Tài sản - Cỗ máy in tiền của bạn

Rất đơn giản, tài sản là gì? Là bất cứ thứ gì đem tiền vào túi bạn mà không cần bạn phải làm việc quá nhiều. Chúng là những "nhân viên" cần mẫn làm việc cho bạn, ngay cả khi bạn đang ngủ.

• Một căn nhà cho thuê mang lại thu nhập hàng tháng.
• Cổ phiếu trả cổ tức đều đặn hàng quý.
• Một cuốn sách bạn viết một lần và nhận tiền bản quyền trong nhiều năm.
• Một doanh nghiệp nhỏ tự động vận hành và tạo ra lợi nhuận.

Tiêu sản - Kẻ âm thầm "đốt" tiền của bạn

Ngược lại, tiêu sản là gì? Là bất cứ thứ gì lấy tiền ra khỏi túi bạn. Chúng thường mang lại cảm giác sở hữu, sự thoải mái hoặc sự ngưỡng mộ từ người khác, nhưng về mặt tài chính, chúng là những gánh nặng.

• Chiếc xe hơi bạn đi lại hàng ngày (cần tiền xăng, bảo dưỡng, bảo hiểm...).
• Chiếc điện thoại đời mới nhất trả góp.
• Các món đồ hiệu, các gói đăng ký dịch vụ không thực sự cần thiết.
• Ngôi nhà bạn đang ở (phải trả lãi vay, phí bảo trì, thuế...).

Sự nhầm lẫn giữa hai khái niệm này có thể trả giá rất đắt. Và tôi đã từng là một minh chứng cho điều đó.

Trải nghiệm "xương máu" của tôi: Chiếc xe hơi đầu đời - Tài sản hay một gánh nặng?

Năm 27 tuổi, sau vài năm đi làm và tích cóp được một khoản, tôi quyết định mua chiếc xe hơi đầu tiên. Trong đầu tôi lúc đó, chiếc xe là một "tài sản". Nó là bằng chứng cho sự thành công, là phương tiện che nắng che mưa cho gia đình, và chắc chắn, nó là một thứ có giá trị lớn.

Cảm giác lái chiếc xe mới ra khỏi showroom thật tuyệt vời. Tôi đã nghĩ mình vừa có một quyết định đầu tư thông minh. Nhưng rồi, thực tế bắt đầu phơi bày.

Tháng đầu tiên, tôi nhận ra khoản trả góp ngân hàng chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Tiếp theo là một danh sách các chi phí mà tôi chưa từng lường hết:

• Tiền xăng: Một khoản chi cố định không nhỏ mỗi tuần.
• Phí gửi xe: Gửi ở nhà, gửi ở công ty, gửi khi đi cà phê... tiền cứ thế chảy đi.
• Bảo hiểm: Bảo hiểm bắt buộc, bảo hiểm thân vỏ... một khoản lớn phải đóng hàng năm.
• Bảo dưỡng định kỳ: Thay dầu, kiểm tra máy móc... cứ vài tháng lại tốn một khoản.
• Chi phí phát sinh: Rửa xe, phí cầu đường, phạt vi phạm, thay lốp... những khoản lặt vặt cộng lại thành một con số đáng kể.

Sau sáu tháng, tôi ngồi xuống và làm một bảng tính. Tôi đã sốc. Chiếc xe không hề mang một đồng nào vào túi tôi. Ngược lại, nó đang âm thầm "hút" của tôi vài triệu đồng mỗi tháng. Nó không phải là tài sản. Nó là một tiêu sản cao cấp, một gánh nặng tài chính thực sự. Bài học lớn nhất tôi nhận ra là: Một thứ gì đó chỉ là tài sản khi nó tạo ra thu nhập cho bạn. Nếu nó chỉ phục vụ cho nhu cầu cá nhân và liên tục đòi hỏi chi phí, nó chính là một tiêu sản.

Giải mã những món đồ quen thuộc: Chúng là tài sản hay tiêu sản?

Hiểu được lý thuyết là một chuyện, áp dụng vào cuộc sống lại là chuyện khác. Chúng ta hãy cùng phân tích một vài ví dụ về tài sản và tiêu sản quen thuộc nhất.

Ngôi nhà bạn đang ở: Một "tổ ấm" hay một khoản nợ?

Đây là câu hỏi gây tranh cãi nhiều nhất. Đối với hầu hết mọi người, câu trả lời cho việc mua nhà là tài sản hay tiêu sản là: Ngôi nhà bạn đang ở để sinh sống chính là một tiêu sản. Tại sao? Vì hàng tháng, bạn phải trả tiền lãi vay ngân hàng, tiền thuế, phí bảo trì, sửa chữa... nó liên tục lấy tiền ra khỏi túi bạn.

Tuy nhiên, ngôi nhà đó có thể trở thành tài sản nếu:

• Bạn cho thuê một phần của ngôi nhà (một phòng trống, một tầng) và tiền thuê nhận được lớn hơn chi phí bạn bỏ ra cho phần đó.
• Bạn dùng nó làm văn phòng tại nhà và được khấu trừ thuế, giúp bạn giữ lại nhiều tiền hơn.
• Giá trị bất động sản tăng lên và bạn bán nó để thu lợi nhuận (chỉ trở thành tài sản tại thời điểm bán).

Chiếc điện thoại đời mới: Công cụ làm việc hay món đồ xa xỉ?

Chiếc iPhone mới nhất có phải là tài sản không? Câu trả lời là: Tùy vào mục đích sử dụng.

• Nếu bạn là một nhà sáng tạo nội dung, một người bán hàng online, và chiếc điện thoại đó với camera xịn, hiệu năng cao giúp bạn tạo ra video, hình ảnh chất lượng để kiếm tiền, thì nó có thể được xem là một công cụ sản xuất, một dạng tài sản.
• Nếu bạn mua nó chỉ để lướt mạng xã hội, chơi game và phải trả góp hàng tháng, nó đích thị là một tiêu sản đang bào mòn thu nhập của bạn.

Các khoản đầu tư: Từ chứng khoán đến kiến thức bản thân

Đây là khu vực rõ ràng nhất của các loại tài sản. Cổ phiếu, trái phiếu, quỹ đầu tư, bất động sản cho thuê... là những ví dụ điển hình về tài sản vì chúng có tiềm năng tạo ra dòng tiền (cổ tức, tiền lãi, tiền cho thuê) và tăng giá trị theo thời gian.

Nhưng có một loại tài sản quan trọng hơn tất cả: Kiến thức và kỹ năng của chính bạn. Việc đầu tư vào một khóa học để nâng cao chuyên môn, học một kỹ năng mới có thể giúp bạn tăng lương, nhận dự án ngoài, hoặc bắt đầu kinh doanh. Đây là loại tài sản có sức sinh lời cao nhất và không ai có thể lấy đi khỏi bạn.

Mẹo nhận biết nhanh và bắt đầu xây dựng tài sản từ hôm nay

Việc thay đổi tư duy và thói quen tiêu dùng cần thời gian, nhưng bạn hoàn toàn có thể bắt đầu ngay bây giờ với những chiến lược đơn giản và thông minh.

Câu hỏi "thần thánh" cần tự vấn trước mỗi lần chi tiêu

Trước khi quyết định mua bất cứ thứ gì, từ một ly trà sữa cho đến một món đồ công nghệ, hãy dừng lại 3 giây và tự hỏi mình:

"Món đồ này sẽ mang tiền về cho mình hay lấy tiền của mình đi trong dài hạn?"

Câu hỏi này sẽ giúp bạn nhận thức rõ hơn về dòng tiền và đưa ra quyết định sáng suốt hơn thay vì hành động theo cảm tính.

Bắt đầu từ những bước nhỏ: Biến tiêu sản thành tài sản

Hãy nhìn quanh những gì bạn đang sở hữu và suy nghĩ sáng tạo. Liệu có cách nào biến một tiêu sản thành tài sản không?

• Chiếc xe của bạn: Có thể đăng ký chạy xe công nghệ vài giờ cuối tuần để tạo thêm thu nhập.
• Phòng trống trong nhà: Có thể cho thuê ngắn hạn hoặc dài hạn.
• Chiếc máy ảnh ít dùng: Có thể nhận chụp ảnh sản phẩm hoặc sự kiện vào thời gian rảnh.

Không phải mọi tiêu sản đều có thể chuyển đổi, nhưng tư duy này sẽ giúp bạn tối ưu hóa những gì mình đang có.

Xây dựng "cột tài sản" ngay cả khi bận rộn

Quản lý tài chính cá nhân không đòi hỏi bạn phải trở thành chuyên gia. Hãy tập trung vào việc tích lũy tài sản thay vì tiêu sản.

• Tự động hóa đầu tư: Dành ra một khoản tiền nhỏ cố định hàng tháng để tự động đầu tư vào một quỹ chỉ số (ETF). Đây là cách đơn giản nhất để bắt đầu xây dựng cột tài sản của bạn.
• Ưu tiên trả nợ xấu: Nợ thẻ tín dụng hay vay tiêu dùng là những tiêu sản tồi tệ nhất. Tập trung trả hết các khoản nợ này sẽ giải phóng dòng tiền của bạn một cách nhanh chóng.
• Mua tài sản, không mua tiêu sản: Khi có một khoản tiền dư, thay vì nghĩ đến việc nâng cấp điện thoại, hãy nghĩ đến việc mua thêm một vài cổ phiếu tốt hoặc đầu tư vào một khóa học kỹ năng.

Sự khác biệt giữa người giàu và người trung lưu không nằm ở việc họ kiếm được bao nhiêu tiền, mà ở cách họ sử dụng tiền của mình. Người giàu tập trung vào việc mua tài sản. Những người còn lại mua tiêu sản mà họ nghĩ là tài sản.

Ngay bây giờ, hãy nhìn quanh nhà và tự hỏi: "Món đồ nào đang lấy tiền ra khỏi túi mình?". Bạn sẽ bắt đầu thay đổi từ quyết định nhỏ nào trước tiên? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!