Những biểu hiện thường thấy của người có lối sống thực dụng

Bạn đã bao giờ phân vân khi chọn một món quà, một bên là thứ đắt tiền, đẹp mã, một bên là thứ cực kỳ hữu ích nhưng trông không "sang"? Hay trong công việc, bạn gạt bỏ một ý tưởng bay bổng để theo một phương án chắc thắng và hiệu quả hơn, rồi nhận lại ánh mắt ái ngại từ đồng nghiệp kèm theo lời thì thầm: "cậu ấy thực dụng thật"?

Nếu câu trả lời là có, bạn không hề cô đơn. Trong một xã hội bận rộn, chúng ta liên tục phải đưa ra lựa chọn. Và đôi khi, những quyết định dựa trên hiệu quả, chi phí và kết quả lại dễ dàng bị gán cho cái mác "tính toán", "lạnh lùng". Bài viết này không ở đây để phán xét. Thay vào đó, tôi sẽ cùng bạn giải mã lối sống thực dụng dưới góc nhìn của một "life-hack", một bộ công cụ để bạn hiểu đúng, nhận diện chính xác và quan trọng nhất là biến nó thành một lợi thế để tối ưu hóa công việc và cuộc sống một cách thông minh.

Đầu tiên, "sống thực dụng" có thực sự là một lời chê?

Trước khi đi vào các biểu hiện cụ thể, chúng ta cần làm rõ một hiểu lầm tai hại. Trong văn hóa Á Đông, từ "thực dụng" thường mang hàm ý tiêu cực, ám chỉ sự ích kỷ, chỉ biết đến lợi ích vật chất. Nhưng về bản chất, đó là một sự nhầm lẫn lớn giữa hai khái niệm hoàn toàn khác nhau.

Giải mã bản chất: Chủ nghĩa thực dụng (Pragmatism)

Hiểu một cách đơn giản, chủ nghĩa thực dụng là một triết lý sống tập trung vào kết quả và tính hiệu quả. Một người có lối sống thực dụng sẽ luôn đặt câu hỏi: "Làm cách này có giải quyết được vấn đề không?", "Phương án nào mang lại kết quả tốt nhất với nguồn lực ít nhất?". Họ là những người hành động dựa trên logic, dữ liệu và thực tế, thay vì cảm xúc hay những lý tưởng viển vông.

Lằn ranh mong manh: Phân biệt lối sống thực dụng và chủ nghĩa vật chất

Đây chính là điểm mấu chốt gây ra nhiều hiểu lầm nhất. Rất nhiều người đánh đồng hai khái niệm này, nhưng chúng khác nhau một trời một vực. Hãy thử phân biệt nhé:

• Người theo chủ nghĩa vật chất (Materialism): Họ mua một chiếc xe hơi đắt tiền để thể hiện địa vị. Giá trị của chiếc xe nằm ở thương hiệu, ở sự công nhận của người khác. Mục tiêu của họ là sở hữu và phô trương.
• Người có lối sống thực dụng (Pragmatism): Họ mua một chiếc xe vì nó bền, tiết kiệm xăng, chi phí bảo dưỡng thấp và phục vụ tốt nhất cho nhu cầu đi lại của gia đình. Giá trị của chiếc xe nằm ở công năng và hiệu quả sử dụng. Mục tiêu của họ là giải quyết vấn đề (phương tiện di chuyển) một cách tối ưu.

Như bạn thấy, người thực dụng quan tâm đến "cái gì hiệu quả", trong khi người theo chủ nghĩa vật chất quan tâm đến "cái gì khiến mình trông có vẻ tốt hơn". Nhầm lẫn hai điều này cũng giống như nhầm lẫn một người đầu bếp giỏi và một người chỉ thích ăn sơn hào hải vị vậy.

"Quét" nhanh 7 dấu hiệu của một người theo chủ nghĩa thực dụng hiện đại

Vậy, làm thế nào để nhận ra một người thực dụng theo đúng nghĩa tích cực của nó? Dưới đây là những biểu hiện thường thấy trong cuộc sống hàng ngày, từ công việc đến các mối quan hệ.

Ưu tiên "hiệu quả" hơn "hình thức"

Họ không ngại mặc một chiếc áo sơ mi của thương hiệu bình dân nếu nó bền và thoải mái, thay vì một chiếc áo hàng hiệu đắt đỏ nhưng chất liệu không tốt. Trong công việc, họ sẽ chọn một phần mềm miễn phí đáp ứng 80% nhu cầu thay vì bỏ ra một số tiền lớn cho một phần mềm xịn sò với những tính năng không bao giờ dùng tới.

Tư duy dựa trên kết quả (Outcome-based thinking)

Khi đối mặt với một vấn đề, câu hỏi đầu tiên trong đầu họ không phải là "Nên làm gì?" mà là "Kết quả mong muốn cuối cùng là gì?". Từ đó, họ mới vạch ra con đường ngắn nhất, ít tốn kém nhất để đi đến đích. Họ không lãng phí thời gian vào những cuộc họp vô bổ hay những quy trình rườm rà không tạo ra giá trị.

Luôn có kế hoạch B (và cả C, D)

Người thực dụng hiểu rằng cuộc sống không phải lúc nào cũng như ý muốn. Họ không tin vào may rủi. Thay vào đó, họ luôn lường trước các kịch bản xấu nhất và chuẩn bị sẵn các phương án dự phòng. Điều này không phải bi quan, mà là một chiến lược thông minh để giảm thiểu rủi ro.

Quản lý tài chính như một CEO

Tiền bạc đối với họ là một công cụ, không phải là mục đích. Họ có ngân sách rõ ràng, theo dõi chi tiêu, và luôn tìm cách để "tiền đẻ ra tiền". Mỗi quyết định chi tiêu đều được cân nhắc dựa trên "Return on Investment" (ROI) - không chỉ về mặt tài chính mà còn về thời gian, sức khỏe và hạnh phúc.

Coi trọng thời gian hơn tiền bạc

Họ sẵn sàng trả thêm tiền để đi máy bay thay vì tàu hỏa nếu điều đó tiết kiệm cho họ một ngày làm việc hiệu quả. Họ sẵn sàng thuê người giúp việc để có thêm thời gian cho gia đình hoặc phát triển bản thân. Họ hiểu rằng thời gian là tài sản không thể tái tạo.

Mạng lưới quan hệ chất lượng, không phải số lượng

Họ không tốn thời gian cho những mối quan hệ xã giao hời hợt. Thay vào đó, họ tập trung xây dựng và vun đắp những mối quan hệ sâu sắc, có giá trị, nơi hai bên có thể hỗ trợ và giúp đỡ nhau cùng phát triển. Đây là một biểu hiện của thực dụng trong tình yêu và tình bạn một cách tích cực.

Sẵn sàng "cắt lỗ" không do dự

Dù là một dự án kinh doanh đang thua lỗ, một mối quan hệ độc hại, hay một thói quen xấu, họ không ngần ngại từ bỏ. Họ không bị "chi phí chìm" (sunk cost fallacy) - tức là tiếc nuối công sức đã bỏ ra - níu kéo. Nếu một thứ gì đó không còn hiệu quả, họ sẽ cắt bỏ nó để dành nguồn lực cho những thứ khác xứng đáng hơn.

Trải nghiệm của tôi: Khi sự thực tế bị gán mác "kẻ tính toán"

Tôi vẫn nhớ như in lần cả đại gia đình lên kế hoạch đi du lịch hè. Mọi người hào hứng đề xuất một resort 5 sao đang rất "hot" trên mạng xã hội, nơi có những góc check-in sang chảnh. Ai cũng xuýt xoa về những bức ảnh lung linh. Nhưng khi tôi xem xét chi phí, lịch trình và các hoạt động, tôi nhận ra nó không hề tối ưu.

Chi phí cho 3 ngày ở đó bằng cả tháng lương của tôi. Quan trọng hơn, resort đó chủ yếu dành cho các cặp đôi, rất ít hoạt động cho trẻ nhỏ. Thay vào đó, tôi đề xuất một phương án khác: một khu nghỉ dưỡng 3 sao ở một địa điểm ít nổi tiếng hơn, nhưng có bãi biển riêng an toàn, hồ bơi cho trẻ em và quan trọng nhất là chi phí chỉ bằng một nửa. Số tiền tiết kiệm được, tôi đề nghị dùng để mua một khóa học bơi hè cho các cháu.

Ngay lập tức, không khí chùng xuống. Một người họ hàng buột miệng: "Sao em tính toán thế! Đi chơi mà cứ chi ly từng đồng". Tôi cảm thấy tổn thương, cảm giác như lòng tốt và sự lo xa của mình bị quy thành "kém sang" và "ích kỷ". Tôi đã chọn một phương án ít hào nhoáng hơn, nhưng thực tế và tốt hơn cho cả gia đình về lâu dài, nhưng lại bị hiểu lầm.

Bài học lớn nhất tôi rút ra từ lần đó là: lối sống thực dụng cần đi kèm với kỹ năng giao tiếp. Thay vì chỉ nói "phương án B rẻ hơn", lẽ ra tôi nên trình bày nó như một chiến lược: "Chúng ta có thể có một kỳ nghỉ vui vẻ không kém, mà vẫn dư ra một khoản để đầu tư cho tương lai của bọn trẻ". Sự lựa chọn của người thực dụng thường hướng đến giá trị dài hạn, và chúng ta cần học cách chia sẻ tầm nhìn đó để người khác có thể thấu hiểu.

Mặt lợi và mặt hại: Khi nào thực dụng là vũ khí, khi nào là con dao hai lưỡi?

Bất cứ lối sống nào được đẩy đến mức cực đoan cũng đều có mặt trái. Hiểu rõ ưu nhược điểm của lối sống thực dụng là cách tốt nhất để bạn tận dụng nó một cách khôn ngoan.

Những lợi ích không thể chối cãi

• Ổn định tài chính: Bạn đưa ra các quyết định chi tiêu thông minh, tránh được nợ nần và xây dựng được nền tảng tài chính vững chắc.
• Đạt mục tiêu nhanh hơn: Bằng cách loại bỏ những thứ không cần thiết và tập trung vào điều quan trọng, bạn tiến đến mục tiêu nhanh hơn và hiệu quả hơn.
• Cuộc sống ít căng thẳng: Khi có kế hoạch rõ ràng và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, bạn sẽ ít bị bất ngờ bởi những biến cố không lường trước.
• Quyết đoán và mạnh mẽ: Tư duy dựa trên logic giúp bạn đưa ra quyết định nhanh chóng và dứt khoát, cả trong thực dụng trong công việc lẫn cuộc sống.

Cạm bẫy cần tránh: Cái giá của việc thực dụng thái quá

• Bị xem là lạnh lùng, vô cảm: Việc quá tập trung vào logic và hiệu quả có thể khiến bạn bỏ qua các yếu tố cảm xúc, làm tổn thương những người xung quanh.
• Nguy cơ đánh mất các mối quan hệ: Nếu mọi mối quan hệ đều bị "đo lường" bằng lợi ích, bạn có thể sẽ bỏ lỡ những kết nối chân thành, sâu sắc.
• Bỏ lỡ những niềm vui ngẫu hứng: Cuộc sống đôi khi cần những khoảnh khắc bay bổng, những quyết định "phi logic" nhưng mang lại niềm vui bất ngờ. Quá thực dụng có thể làm cuộc sống trở nên khô khan.
• Rủi ro trở thành người ích kỷ: Nếu không cẩn thận, ranh giới giữa "tối ưu cho bản thân" và "chỉ biết đến mình" là rất mong manh.

Bí quyết "thuần hóa" lối sống thực dụng để tối ưu cuộc sống

Vậy làm sao để tận dụng mặt tốt và hạn chế mặt xấu của lối sống này? Dưới đây là vài "life-hack" bạn có thể áp dụng ngay.

Áp dụng quy tắc 80/20 cho mọi quyết định

Nguyên lý Pareto nói rằng 80% kết quả đến từ 20% nỗ lực. Hãy xác định 20% những việc quan trọng nhất trong công việc, gia đình, các mối quan hệ... và dồn tâm sức vào đó. Với 80% những thứ ít quan trọng còn lại, hãy cho phép mình được linh hoạt, thậm chí là "lãng mạn" một chút.

Xây dựng "quỹ cảm xúc" bên cạnh quỹ tài chính

Giống như bạn trích một khoản tiền cho quỹ khẩn cấp, hãy chủ động "đầu tư" vào các mối quan hệ. Dành thời gian chất lượng cho người thân, lắng nghe bạn bè, làm một điều bất ngờ cho người bạn yêu... mà không cần tính toán "lợi ích" nhận lại. Đây là khoản đầu tư cho hạnh phúc dài lâu.

Học cách giao tiếp về những lựa chọn của bạn

Như câu chuyện của tôi, một quyết định thực dụng có thể bị hiểu lầm nếu bạn không giải thích được "tại sao". Thay vì chỉ nói kết quả, hãy chia sẻ quy trình suy nghĩ của bạn. Giúp mọi người hiểu rằng lựa chọn của bạn đến từ sự quan tâm và tầm nhìn xa, chứ không phải sự tính toán ích kỷ.

Biến "thực dụng" thành lợi thế thông minh của bạn

Đến cuối cùng, lối sống thực dụng không tốt cũng không xấu. Nó đơn giản là một công cụ, một chiến lược sống. Giống như một con dao sắc, bạn có thể dùng nó để gọt hoa quả, hoặc có thể làm mình bị thương. Chìa khóa nằm ở sự cân bằng, sự thấu hiểu và khả năng áp dụng nó một cách linh hoạt, nhân văn.

Thay vì sợ hãi cái mác "thực dụng", hãy xem nó như một siêu năng lực giúp bạn cắt bỏ những thứ rườm rà, tập trung vào điều cốt lõi và xây dựng một cuộc sống vững chắc, hiệu quả và ý nghĩa theo cách riêng của mình. Bạn nhận ra mình có bao nhiêu biểu hiện trong số này? Hãy chia sẻ cách bạn đang cân bằng giữa hiệu quả và cảm xúc trong cuộc sống ở phần bình luận bên dưới nhé!