Vai trò của cha mẹ trong việc làm gương về lòng biết ơn cho con cái

Cứ mỗi tối, sau một ngày dài quay cuồng với công việc, deadlines và những cuộc họp căng thẳng, bạn trở về nhà, nhìn thấy con và một câu hỏi chợt len lỏi trong đầu: "Mình đã là một người cha, người mẹ đủ tốt chưa?". Giữa bộn bề lo toan của cuộc sống thành thị, chúng ta đều mong muốn trao cho con những giá trị tốt đẹp nhất, và một trong số đó chính là lòng biết ơn. Nhưng làm thế nào để dạy con điều đó khi chính chúng ta còn không có đủ thời gian để thở, nói gì đến những hoạt động phức tạp hay các bài học giáo điều?

Nếu bạn cũng đang cảm thấy loay hoay, mệt mỏi và có chút áp lực với suy nghĩ này, bài viết này là dành cho bạn. Tôi sẽ không yêu cầu bạn phải dành thêm thời gian hay mua sắm những công cụ đắt đỏ. Thay vào đó, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá những chiến lược "thông minh", biến những khoảnh khắc đời thường nhất thành bài học quý giá về lòng biết ơn. Đây là hành trình làm gương cho con một cách tự nhiên, không tốn kém, và hiệu quả đến bất ngờ.

Tại sao làm gương lại hiệu quả hơn vạn lời rao giảng?

Trước khi đi vào các phương pháp cụ thể, chúng ta cần hiểu rõ một sự thật quan trọng: với trẻ em, hành động của cha mẹ có sức ảnh hưởng lớn hơn rất nhiều so với lời nói. Việc dạy con lòng biết ơn không phải là một môn học có giáo trình, mà là một quá trình thẩm thấu tự nhiên từ chính môi trường sống.

Trẻ học bằng cách "sao chép" chứ không phải "ghi chép"

Bạn có để ý rằng con trẻ thường bắt chước dáng đi, câu cửa miệng hay cả những thói quen nhỏ nhất của bạn không? Đó là vì bộ não của trẻ được lập trình để học hỏi thông qua việc quan sát và mô phỏng. Đây là cốt lõi của Thuyết học tập xã hội (Social Learning Theory). Khi bạn nói "Con phải biết ơn đi", đó chỉ là một thông tin. Nhưng khi con thấy bạn nói lời cảm ơn người bán hàng, trân trọng bữa ăn gia đình, đó là một bài học sống động được "ghi hình" trực tiếp vào tâm trí trẻ. Trẻ sẽ "sao chép" thái độ biết ơn của bạn một cách vô thức.

Lòng biết ơn không phải là một bài học, mà là một "không khí" gia đình

Một ngôi nhà tràn ngập những lời phàn nàn, chỉ trích sẽ tạo ra những đứa trẻ hay cáu kỉnh. Ngược lại, một ngôi nhà nơi lời cảm ơn và sự ghi nhận được thể hiện thường xuyên sẽ nuôi dưỡng một tâm hồn giàu lòng trắc ẩn. Vai trò của cha mẹ trong việc làm gương chính là tạo ra "bầu không khí biết ơn" đó. Nó không phải là thứ bạn dạy trong 30 phút mỗi ngày, mà là thứ con bạn hít thở hàng giờ, hàng ngày.

Hành trình của tôi: 3 thay đổi nhỏ trong giao tiếp và phép màu bất ngờ

Thú thật, tôi cũng đã từng rất lúng túng. Tôi đọc sách, xem video về nuôi dạy con thông minh, nhưng rồi lại bị choáng ngợp bởi hàng tá phương pháp. Cuối cùng, tôi quyết định bắt đầu từ thứ đơn giản nhất: thay đổi chính lời nói và thái độ của mình. Dưới đây là 3 thử nghiệm nhỏ tôi đã áp dụng trong giao tiếp hàng ngày và kết quả thực sự khiến tôi ngỡ ngàng.

Từ "Cảm ơn con" thay cho "Con giỏi quá"

Trước đây, khi con trai tôi (lúc đó 5 tuổi) tự dọn đồ chơi, phản xạ tự nhiên của tôi là khen: "Con trai mẹ giỏi quá!". Nhưng sau đó tôi nhận ra, lời khen này tập trung vào bản thân đứa trẻ ("con giỏi"), chứ không phải hành động hữu ích của con.

Tôi bắt đầu thử nghiệm một cách nói khác. Thay vì khen, tôi cảm ơn: "Cảm ơn con trai đã dọn dẹp đồ chơi gọn gàng nhé. Nhờ con mà phòng khách sạch sẽ hơn và mẹ đỡ mệt hơn nhiều."

Lỗi gặp phải: Ban đầu, con có vẻ hơi ngơ ngác, vì bé đã quen với lời khen. Tôi cũng cảm thấy hơi gượng gạo.

Kết quả bất ngờ: Sau khoảng một tuần, một điều kỳ diệu đã xảy ra. Khi tôi lấy cho con một ly nước, bé bỗng nhìn tôi và nói: "Con cảm ơn mẹ đã lấy nước cho con. Nhờ mẹ mà con hết khát ạ." Con đã không chỉ lặp lại từ "cảm ơn", mà còn hiểu được ý nghĩa đằng sau nó: hành động của mẹ đã mang lại lợi ích cho con. Đó là lúc tôi nhận ra, việc cảm ơn cụ thể đã dạy con cách liên kết hành động với kết quả tích cực cho người khác.

Thay đổi cách tôi nói về công việc sau giờ làm

Là một người làm việc văn phòng, tôi thường có thói quen về nhà và buột miệng than thở: "Ôi hôm nay sếp khó tính quá", "Công việc chán thật sự". Tôi không nhận ra rằng mình đang gieo vào đầu con một hình ảnh tiêu cực về lao động và sự cống hiến.

Tôi quyết định thay đổi. Thay vì phàn nàn, tôi cố gắng tìm ra một điểm tích cực nhỏ trong ngày để chia sẻ: "Hôm nay ở công ty có một chị đồng nghiệp giúp ba hoàn thành một báo cáo khó. Ba cảm thấy rất biết ơn chị ấy." hoặc "Công việc của mẹ hôm nay giúp một khách hàng giải quyết được vấn đề của họ, mẹ thấy vui lắm."

Bài học thực tế: Sự thay đổi này không chỉ tác động đến con. Chính tôi cũng cảm thấy nhẹ nhõm và tích cực hơn. Nó buộc tôi phải tái tập trung vào những điều tốt đẹp thay vì chìm đắm trong bực dọc. Con tôi cũng bắt đầu hỏi nhiều hơn về công việc của bố mẹ với một sự tò mò và trân trọng.

Chuyển hóa lời phàn nàn thành sự ghi nhận

Đây là thay đổi khó nhất. Thay vì nói "Sao nhà cửa bừa bộn thế này?", tôi tập hít một hơi thật sâu và tìm một điều để ghi nhận trước. Ví dụ, khi thấy chồng đã nấu cơm nhưng bếp còn chưa dọn, tôi sẽ nói: "Cảm ơn anh đã nấu bữa tối ngon tuyệt. Em biết hôm nay anh cũng đi làm về mệt." Sau đó, tôi mới nhẹ nhàng đề nghị: "Lát mình cùng dọn dẹp nhé anh."

Kết quả: Không khí gia đình thay đổi hẳn. Sự căng thẳng giảm đi. Con tôi được chứng kiến cách bố mẹ giải quyết vấn đề bằng sự ghi nhận và hợp tác, thay vì chỉ trích. Dần dần, chính con cũng học được cách này. Khi em gái làm đổ sữa ra sàn, thay vì la mắng, con trai tôi đã nói: "Không sao đâu em" và chạy đi lấy khăn lau.

"Life-hacks" thực hành lòng biết ơn cho gia đình thành thị

Từ những trải nghiệm cá nhân, tôi đã đúc kết được một vài "life-hack" cực kỳ đơn giản mà bất kỳ gia đình bận rộn nào cũng có thể áp dụng ngay để xây dựng một gia đình hạnh phúc hơn qua việc thực hành lòng biết ơn.

"Ghi nhận tích cực": Vũ khí bí mật biến lời cảm ơn thành động lực

Đây chính là kỹ thuật tôi đã áp dụng ở trên. "Ghi nhận tích cực" (Positive Acknowledgment) không chỉ là nói "cảm ơn" một cách máy móc. Nó là một công thức đơn giản:

Cảm ơn + Hành động cụ thể + Tác động tích cực

Ví dụ:

• Thay vì: "Cảm ơn con."
• Hãy thử: "Mẹ cảm ơn con đã tự giác ngồi vào bàn học. Nhờ vậy mẹ có thêm thời gian để chuẩn bị bữa tối cho cả nhà."

Công dụng của phương pháp này là giúp trẻ hiểu rõ giá trị hành động của mình. Nó không chỉ là làm hài lòng cha mẹ, mà còn là một sự đóng góp thực sự cho gia đình. Đây là một kỹ năng sống cho trẻ vô cùng quan trọng.

"Nhật ký biết ơn" phiên bản tinh gọn: Chỉ 3 phút trước khi ngủ

Nghe đến "nhật ký" có thể bạn sẽ thấy nản vì tốn thời gian. Nhưng đây là phiên bản đã được "tối giản hóa". Không cần sổ, không cần bút. Mỗi tối, trước khi con ngủ, cả gia đình hãy dành ra 3 phút để cùng trả lời câu hỏi: "Hôm nay có một điều gì nhỏ bé khiến mình cảm thấy vui/biết ơn?"

• Con có thể nói: "Con biết ơn vì hôm nay được ăn món gà rán mẹ nấu."
• Mẹ có thể nói: "Mẹ biết ơn vì hôm nay trời nắng đẹp."
• Ba có thể nói: "Ba biết ơn vì hôm nay cả nhà mình được ăn tối cùng nhau."

Ưu điểm: Cực nhanh, tạo sự kết nối sâu sắc, giúp cả gia đình kết thúc một ngày với những suy nghĩ tích cực. Nó dạy con rằng lòng biết ơn có thể đến từ những điều giản dị nhất.

Nhược điểm: Có thể trở nên nhàm chán nếu lặp đi lặp lại. Mẹo nhỏ là hãy khuyến khích sự sáng tạo, ví dụ: "Hôm nay ai là người con muốn cảm ơn nhất?".

Giải mã những lầm tưởng phổ biến khi dạy con về lòng biết ơn

Trên hành trình này, chúng ta dễ mắc phải một vài hiểu lầm phổ biến. Việc nhận diện chúng sẽ giúp bạn đi đúng hướng hơn.

Lầm tưởng 1: Phải có quà to, việc lớn mới cần biết ơn?

Nhiều người chỉ dạy con nói cảm ơn khi nhận được quà. Điều này vô tình khiến trẻ nghĩ rằng lòng biết ơn chỉ gắn liền với vật chất. Sự thật là, lợi ích của lòng biết ơn lớn nhất đến từ việc trân trọng những điều phi vật chất: một bữa ăn ngon, một ngày khỏe mạnh, ánh nắng mặt trời, một cái ôm của mẹ, một câu chuyện cười của ba. Hãy làm gương bằng cách thể hiện sự biết ơn với chính những điều nhỏ nhặt này.

Lầm tưởng 2: Ép con nói "cảm ơn" là đủ?

Khi con nhận được thứ gì đó và im lặng, chúng ta thường thúc giục: "Cảm ơn ông bà đi con!". Việc này chỉ tạo ra một phản xạ có điều kiện. Đứa trẻ nói ra lời cảm ơn nhưng có thể không thực sự cảm nhận được nó. Thay vì ép buộc, hãy làm mẫu. Khi ông bà cho bạn một món quà, hãy cảm ơn một cách chân thành trước mặt con. Hãy giải thích cho con hiểu tại sao chúng ta cần cảm ơn: "Ông bà đã dành thời gian và tình yêu thương để chọn món quà này cho con đấy."

Bắt đầu hành trình của bạn ngay hôm nay

Việc dạy con lòng biết ơn không phải là một cuộc đua nước rút, mà là một cuộc chạy marathon bền bỉ. Nó không đòi hỏi những kế hoạch phức tạp, mà cần sự nhất quán trong những hành động nhỏ bé hàng ngày. Vai trò của cha mẹ trong việc làm gương chính là biến ngôi nhà của mình thành một lớp học tự nhiên, nơi lòng biết ơn là một phần không thể thiếu trong không khí gia đình.

Bạn không cần phải hoàn hảo. Sẽ có những ngày bạn mệt mỏi và quên mất. Không sao cả. Điều quan trọng là sự nhận thức và nỗ lực thay đổi từng chút một.

Bữa tối nay, bạn sẽ thử áp dụng "ghi nhận tích cực" nào với người thân của mình? Hãy bắt đầu với một thay đổi nhỏ nhất và chia sẻ cảm nhận của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!