Bạn có đang 'sống mòn' hay thực sự 'sống'? Câu trả lời nằm ở một ly cà phê sáng.

6 giờ sáng, thứ Hai. Tiếng chuông báo thức quen thuộc reo lên như một bản án. Bạn với tay tắt nó, một cử động máy móc không cần suy nghĩ. Căn phòng vẫn còn chìm trong ánh sáng lờ mờ, nhưng tâm trí bạn đã bắt đầu chạy đua với danh sách những việc phải làm. Vệ sinh cá nhân. Chọn vội một bộ quần áo. Pha một ly cà phê đen đặc, uống một hơi như thể đó là nhiên liệu chứ không phải một thức uống để thưởng thức.

Rồi bạn hòa mình vào dòng xe cộ kẹt cứng, biển người và khói bụi đặc quánh của thành phố. Tai đeo tai nghe, mắt lướt điện thoại, nhưng đầu óc trống rỗng. Đến văn phòng, màn hình máy tính bật lên, những email, những deadline, những cuộc họp nối tiếp nhau. Tám tiếng trôi qua như một cái chớp mắt vô hồn. Chiều tan làm, lại là dòng xe đó, con đường đó. Về đến nhà, bạn ăn tối, xem một vài thứ vô thưởng vô phạt, rồi đi ngủ. Để rồi sáng mai, vòng lặp ấy lại bắt đầu.

Giữa guồng quay đó, có bao giờ bạn dừng lại và tự hỏi: "Mình đang thực sự sống, hay chỉ đang tồn tại qua ngày?". Cái cảm giác trống rỗng quen thuộc ấy, cái cảm giác mọi thứ chỉ là một vòng lặp vô nghĩa – đó chính là dấu hiệu của việc "sống mòn". Bài viết này không phải để dạy bạn cách tìm kiếm những ý nghĩa cuộc sống vĩ đại. Nó ở đây để cùng bạn khám phá ra rằng, câu trả lời cho câu hỏi lớn lao kia đôi khi lại nằm gọn trong một khoảnh khắc rất nhỏ: khoảnh khắc với ly cà phê buổi sáng.

Khi cuộc đời chỉ còn là những gạch đầu dòng phải hoàn thành

"Sống mòn" không phải là một thuật ngữ y khoa, nhưng nó mô tả một trạng thái tinh thần vô cùng chân thực mà rất nhiều người trẻ và trưởng thành trong chúng ta đang trải qua. Đó không hẳn là trầm cảm, cũng không phải là tuyệt vọng. Nó là một sự xói mòn từ từ của cảm xúc, một trạng thái chai sạn, nơi niềm vui và nỗi buồn không còn rõ rệt. Cuộc sống trở thành một bản danh sách những việc cần làm (to-do list), và bạn chỉ đơn thuần di chuyển từ gạch đầu dòng này sang gạch đầu dòng khác.

Trạng thái này nguy hiểm vì nó diễn ra âm thầm. Bạn không gục ngã, bạn vẫn đi làm, vẫn hoàn thành trách nhiệm, vẫn mỉm cười xã giao. Nhưng sâu thẳm bên trong, sự kết nối với chính mình và với thế giới xung quanh đang dần phai nhạt. Bạn đang nhìn cuộc đời qua một lăng kính thực dụng và tiêu cực mà không hề hay biết.

Mọi thứ đều là nghĩa vụ, không còn là lựa chọn

Bạn thức dậy vì bạn "phải" đi làm. Bạn ăn vì bạn "phải" nạp năng lượng. Bạn gặp gỡ bạn bè vì bạn "nên" duy trì quan hệ xã hội. Động từ "muốn" và "thích" dần biến mất khỏi từ điển cá nhân, thay vào đó là "phải", "cần", "nên". Niềm vui không còn là động lực, thay vào đó là nỗi sợ bị tụt hậu, sợ không hoàn thành, sợ bị đánh giá.

Niềm vui trở thành một ký ức xa xỉ

Hãy thử nhớ lại lần gần nhất bạn cười thật sảng khoái, hay cảm thấy một niềm hạnh phúc thuần khiết, không vì một thành tựu nào cả. Nếu bạn phải mất một lúc lâu để nhớ ra, đó là một dấu hiệu đáng báo động. Khi sống mòn, chúng ta mất đi khả năng cảm nhận những niềm vui nhỏ bé. Một bản nhạc hay, một món ăn ngon, một cơn gió mát... tất cả đều lướt qua mà không để lại dấu vết gì. Cuộc sống trở nên phẳng lặng, vô vị, và bạn bắt đầu tin rằng cách sống hạnh phúc thực sự không tồn tại.

Bạn chờ đợi một "cứu cánh" vĩ đại từ bên ngoài

Tâm lý chung khi cảm thấy bế tắc là mong chờ một sự kiện lớn lao nào đó sẽ thay đổi mọi thứ: một chuyến du lịch đến châu Âu, một công việc mới lương cao hơn, trúng một giải thưởng lớn, hoặc gặp được một người đặc biệt. Chúng ta đặt cược tất cả hy vọng vào một "phép màu" ở tương lai, mà không nhận ra rằng chính sự chờ đợi này đang bào mòn hiện tại. Bạn đang từ chối việc "sống" ngay bây giờ để chờ đợi một điều kiện lý tưởng nào đó, một điều kiện có thể không bao giờ đến.

An, 28 tuổi, và những buổi sáng Sài Gòn chỉ có một màu xám

An là một designer 28 tuổi ở Sài Gòn. Với bạn bè, An có một cuộc sống đáng mơ ước: công việc sáng tạo, thu nhập ổn định, tự chủ tài chính. Nhưng chỉ An mới biết, cuộc sống của cô đã trở thành một bản thiết kế được lặp đi lặp lại đến nhàm chán. Mỗi sáng, ly cà phê đen không đường cô uống không phải để thưởng thức, mà để "hack" bộ não tỉnh táo, sẵn sàng cho một ngày cày deadline.

Công việc sáng tạo của An giờ chỉ còn là những yêu cầu của khách hàng, những lần chỉnh sửa đến mệt mỏi. Cô không còn nhớ lần cuối mình vẽ một thứ gì đó cho riêng mình là khi nào. Cung đường từ nhà đến công ty ở quận 3, cô đã đi qua hàng ngàn lần, nhưng nếu hỏi trên đường có gì đặc biệt, cô chẳng thể nào trả lời. Mọi thứ nhòe đi thành một vệt mờ của xe cộ, nhà cửa và con người vô danh.

Một buổi sáng thứ Tư, Sài Gòn mưa tầm tã. Xe cộ kẹt cứng hơn mọi ngày. An bị mắc kẹt ở ngã tư Nguyễn Thị Minh Khai, trễ giờ họp. Ban đầu, cô bực bội, liên tục nhìn đồng hồ. Nhưng rồi, khi biết rằng có vội cũng vô ích, cô buông xuôi. Cô tắt nhạc, tháo tai nghe, và nhìn ra ngoài.

Và đó là lúc cô nhìn thấy nó. Không phải thứ gì to tát. Chỉ là những giọt nước mưa đang đậu lại trên một chiếc lá xanh non của cái cây trồng trên vỉa hè. Mỗi giọt nước trong veo, phản chiếu ánh đèn xe thành những đốm sáng li ti. Cô bỗng thấy nó đẹp một cách lạ lùng. Rồi cô nghe thấy tiếng rao của cô bán xôi gần đó, giọng lanh lảnh nhưng ấm áp. Cô ngửi thấy mùi cà phê rang xay thoang thoảng từ một quán nhỏ ven đường. Những thứ đã luôn ở đó, mỗi ngày, nhưng đây là lần đầu tiên cô thực sự "thấy", "nghe", và "ngửi" chúng.

Khoảnh khắc đó chỉ kéo dài vài phút trước khi dòng xe bắt đầu nhúc nhích. Nó không giải quyết được deadline nào, không làm sếp cô bớt khó tính. Nhưng một cái gì đó trong An đã thay đổi. Một hạt mầm tò mò đã được gieo xuống. "Liệu còn bao nhiêu điều như vậy mình đã bỏ lỡ?" - cô tự hỏi.

Ngày hôm sau, An quyết định làm một thử nghiệm. Thay vì uống vội ly cà phê ở nhà, cô dậy sớm hơn 15 phút, đi bộ ra quán cà phê đầu hẻm. Cô gọi một ly cà phê sữa đá, ngồi xuống chiếc ghế nhựa, và không dùng điện thoại. Cô chỉ tập trung vào ly cà phê. Cô cảm nhận cái lạnh của ly thủy tinh, nhìn những lớp sữa đặc từ từ tan ra, hòa quyện vào màu đen của cà phê. Cô hít một hơi thật sâu, cảm nhận hương thơm nồng nàn. Và khi uống ngụm đầu tiên, cô thực sự "nếm" nó. Vị đắng đậm đà, vị ngọt béo của sữa, cái mát lạnh sảng khoái. Nó không còn là "nhiên liệu" nữa. Nó là một trải nghiệm. Đó chính là phép màu cuộc sống đầu tiên mà cô tự mình tìm thấy.

Hành trình tìm lại niềm vui của An bắt đầu như thế. Từ việc nếm vị cà phê, cô bắt đầu chú ý đến vị ngon của dĩa cơm trưa văn phòng. Từ việc ngắm giọt mưa trên lá, cô bắt đầu để ý vệt nắng vàng ươm chiếu lên bức tường cũ đối diện công ty vào mỗi buổi chiều. Cô bắt đầu mỉm cười và chào chú bảo vệ, và nhận ra chú cũng có một nụ cười rất hiền. Cô không cần một chuyến đi xa, không cần một công việc mới. Cô chỉ cần một góc nhìn mới. Cô đang học cách để thực sự "sống".

Học cách nhìn thế giới như một phép màu, bắt đầu từ những điều nhỏ nhất

Câu chuyện của An không phải là một câu chuyện cổ tích. Đó là một minh chứng cho thấy việc vượt qua cảm giác trống rỗng và tìm thấy ý nghĩa cuộc sống là một lựa chọn có thể thực hành mỗi ngày. Điều An đã làm, về bản chất, chính là áp dụng hai khái niệm cốt lõi của Tâm lý học Tích cực: chánh niệm (mindfulness) và lòng biết ơn (gratitude).

Nghe có vẻ to tát, nhưng thực ra lại vô cùng đơn giản và gần gũi với đời sống người Việt. Bạn không cần phải ngồi thiền hàng giờ hay tham gia các khóa tu. Bạn có thể thực hành ngay trong những hoạt động hàng ngày, biến những thứ nhàm chán thành cơ hội để "sống" thực sự.

Biến ly cà phê sáng thành một nghi thức chánh niệm

Chánh niệm đơn giản là sự chú tâm trọn vẹn vào khoảnh khắc hiện tại, không phán xét. Thay vì uống cà phê trong lúc lướt điện thoại hay suy nghĩ về công việc, hãy thử làm theo cách của An:

• Cảm nhận bằng xúc giác: Cảm nhận hơi ấm (hoặc cái lạnh) của chiếc ly trong lòng bàn tay.
• Quan sát bằng thị giác: Nhìn màu sắc của cà phê, lớp bọt, làn khói (nếu là cà phê nóng).

- Ngửi bằng khứu giác: Trước khi uống, hãy hít một hơi thật sâu để cảm nhận trọn vẹn hương thơm. Đây là một phần quan trọng của trải nghiệm.

• Nếm bằng vị giác: Uống một ngụm nhỏ đầu tiên và giữ nó trong miệng vài giây. Cố gắng xác định các tầng hương vị: đắng, chua nhẹ, ngọt, béo...

Chỉ 5 phút này thôi cũng đủ để kéo tâm trí bạn về với hiện tại, khởi đầu một ngày mới với sự bình tĩnh và kết nối, thay vì vội vã và lo âu. Đây chính là bước đầu tiên để sống chậm lại.

Tìm "phép màu" trên con đường đi làm quen thuộc

Với nhiều người, đi xe máy giữa dòng xe cộ là một cực hình. Nhưng nó cũng có thể là một cơ hội để thực hành chánh niệm. Thay vì cau có và bực bội, hãy thử thay đổi sự tập trung của bạn:

• Lắng nghe có chọn lọc: Thay vì nghe tiếng còi xe inh ỏi, hãy thử lắng nghe những âm thanh khác: tiếng chim hót trên cây, tiếng rao của người bán hàng rong, một đoạn nhạc phát ra từ quán cà phê ven đường.
• Quan sát những chi tiết nhỏ: Một giàn hoa giấy rực rỡ trên ban công một ngôi nhà cũ. Một bức tranh tường graffiti đầy màu sắc trong một con hẻm nhỏ. Nụ cười của hai đứa trẻ đang đèo nhau trên chiếc xe đạp. Con đường bạn đi mỗi ngày ẩn chứa hàng ngàn câu chuyện nhỏ, chỉ cần bạn sẵn lòng quan sát.
• Cảm nhận cơ thể: Cảm nhận làn gió lướt qua mặt, ánh nắng ấm áp trên cánh tay. Nhận biết sự hiện diện của chính bạn trong không gian đó.

Nuôi dưỡng lòng biết ơn từ những bữa cơm nhà

Lòng biết ơn là khả năng nhận ra và trân trọng những điều tốt đẹp, dù là nhỏ nhất, trong cuộc sống. Một cách thực hành vô cùng hiệu quả là thông qua những bữa ăn. Khi ăn một bữa cơm nhà, thay vì vừa ăn vừa xem TV, hãy dành một vài giây để suy ngẫm:

• Biết ơn người nấu: Nghĩ về công sức của mẹ, của vợ/chồng, hay của chính bạn đã bỏ ra để chuẩn bị bữa ăn này.
• Biết ơn món ăn: Chú ý đến màu sắc, mùi vị của từng món. Cảm nhận vị ngọt của hạt gạo, vị tươi của rau, vị đậm đà của thịt cá. Hãy ăn chậm lại để thực sự thưởng thức.
• Biết ơn khoảnh khắc: Nếu bạn đang ăn cùng gia đình, hãy biết ơn khoảnh khắc được quây quần. Lắng nghe câu chuyện của ba mẹ, của con cái. Sự kết nối này là một món quà vô giá.

Thực hành lòng biết ơn không làm cho vấn đề của bạn biến mất, nhưng nó thay đổi lăng kính bạn nhìn vào vấn đề. Nó giúp bạn nhận ra rằng ngay cả trong những ngày khó khăn nhất, vẫn có những điều tốt đẹp đáng để trân trọng. Đây là chìa khóa cho sự phát triển bản thân từ bên trong.

Lựa chọn của bạn là gì? Sống mòn, hay thực sự Sống?

Câu chuyện của An, những thực hành về chánh niệm và lòng biết ơn, tất cả đều quy về một chân lý đơn giản: cách bạn trải nghiệm cuộc sống là một sự lựa chọn. Bạn có thể chọn nhìn cuộc đời như một chuỗi nghĩa vụ nhàm chán, hoặc bạn có thể chọn tìm thấy những điều phi thường trong cái bình thường nhất. Bạn có thể chọn lướt qua cuộc đời, hoặc bạn có thể chọn sống sâu sắc trong từng khoảnh khắc.

Thế giới ngoài kia vẫn sẽ có áp lực, deadline vẫn sẽ tồn tại, và những khó khăn sẽ không biến mất. Nhưng bạn có quyền năng thay đổi thế giới bên trong mình. "Phép màu" không phải là một điều gì đó xa xôi bạn phải đi tìm kiếm. Nó nằm ngay đây, trong khả năng của bạn, trong cách bạn chọn để nhìn, để nghe, để cảm nhận. Nó nằm trong chính hiện tại.

Hành trình này không đòi hỏi một cú nhảy vọt, mà bắt đầu bằng một bước chân nhỏ nhất. Giống như An, hãy bắt đầu từ những gì gần gũi nhất với bạn.

Ngày mai, khi cầm ly cà phê trên tay, hãy thử dành một phút để thật sự nhìn nó. Tìm ra một "phép màu" nhỏ của riêng bạn trong đó. Biết đâu, đó là lúc bạn bắt đầu thực sự "sống".