Cảm giác "trôi" vô định: Khi làm mọi thứ đúng cách mà lòng vẫn trống rỗng

9 giờ tối. Bạn tắt máy tính sau một ngày làm việc hiệu quả, hoàn thành mọi deadline. Căn phòng trọ đầy đủ tiện nghi, gọn gàng. Bạn ngả lưng lên chiếc ghế sofa êm ái, lướt newfeed Facebook, xem vài video TikTok đang thịnh hành. Về lý thuyết, đây là một buổi tối bình yên. Bạn có một công việc tốt, thu nhập ổn định, các mối quan hệ xã giao không tệ. Bạn đã đi đúng con đường mà mọi người vẫn gọi là "ổn định".

Nhưng rồi, giữa những tiếng cười và hình ảnh hào nhoáng trên màn hình điện thoại, một cảm giác lạ lẫm len lỏi vào tâm trí. Một sự trống rỗng lạnh lẽo. Nó không phải là nỗi buồn, cũng không hẳn là sự mệt mỏi. Nó là một khoảng không vô hình, một câu hỏi lơ lửng không có lời đáp: "Mình đang làm tất cả những điều này để làm gì?" Bạn giật mình nhận ra, mình đang trôi đi, không phải vì không có định hướng, mà vì đã đi theo một định hướng có sẵn quá lâu đến nỗi quên mất la bàn của chính mình.

Nếu bạn từng có khoảnh khắc này, bạn không hề đơn độc. Đây không phải là dấu hiệu của sự thất bại. Đây là một tín hiệu. Một lời mời gọi từ sâu thẳm bên trong để bạn dừng lại và nhìn nhận lại hành trình của mình, để tìm kiếm một thứ còn thiếu: ý nghĩa cuộc sống thực sự.

Tại sao “sống đúng” vẫn cảm thấy “sai”? giải mã cảm giác trôi vô định

Cái nghịch lý của việc có tất cả mà vẫn thấy thiếu thốn là một trải nghiệm phổ biến ở thế hệ 25-35. Chúng ta được dạy phải nỗ lực để đạt được các cột mốc, nhưng không ai dạy chúng ta phải làm gì sau khi đã chạm đến chúng. Cảm giác này không xuất phát từ sự yếu đuối, mà từ những áp lực và hiểu lầm sâu sắc về hạnh phúc và thành công.

Áp lực từ một "thành công theo mẫu"

Từ nhỏ, chúng ta đã được trao cho một "bản đồ thành công" tiêu chuẩn: học trường tốt, kiếm việc lương cao, mua nhà, lập gia đình. Xã hội, gia đình, và cả những người đi trước đều tán dương con đường này. Chúng ta đã nỗ lực hết mình để đi theo tấm bản đồ đó, tin rằng ở cuối con đường là hạnh phúc viên mãn. Nhưng khi đã có trong tay những thứ "phải có", chúng ta lại nhận ra mình đang sống một cuộc đời được thiết kế bởi người khác. Niềm vui của việc đạt được mục tiêu giống như việc hoàn thành bài tập về nhà của người khác – có sự nhẹ nhõm, có sự công nhận, nhưng lại thiếu vắng niềm tự hào và sự thỏa mãn cá nhân. Đây chính là khởi nguồn của cảm giác trống rỗng và mất phương hướng cuộc sống.

Cái bẫy ngọt ngào của mục tiêu và đích đến

Tâm lý học gọi hiện tượng này là "sự trống rỗng sau thành tựu" (post-achievement emptiness). Chúng ta thường đặt cược toàn bộ hạnh phúc của mình vào một đích đến trong tương lai: "Khi được thăng chức, tôi sẽ hạnh phúc", "Khi mua được nhà, tôi sẽ mãn nguyện". Và đúng là khi đạt được, chúng ta có một khoảnh khắc vui sướng tột độ. Nhưng cảm giác đó qua đi rất nhanh, để lại một khoảng lặng còn lớn hơn trước. Cuộc sống bỗng mất đi mục tiêu để phấn đấu, và ta lại vội vã đi tìm một đỉnh núi khác để chinh phục, hy vọng lần này hạnh phúc sẽ kéo dài hơn. Vòng lặp này khiến chúng ta mệt mỏi và dần rơi vào khủng hoảng hiện sinh, hoài nghi về ý nghĩa của mọi nỗ lực mình đã bỏ ra.

Bạn đang sống vì "kết quả" hay vì "nguyên nhân"?

Đây là một câu hỏi cốt lõi. Hãy thử nghĩ xem: bạn làm việc chăm chỉ vì muốn có một "Kết quả" (Effect) như tăng lương, được sếp khen, có một chức danh oai phong? Hay bạn làm việc vì một "Nguyên nhân" (Cause) sâu xa hơn, như niềm vui khi giải được một bài toán khó, sự hài lòng khi tạo ra một sản phẩm hữu ích, hay cảm giác kết nối khi giúp đỡ một đồng nghiệp?

Khi cuộc sống của chúng ta chỉ xoay quanh việc theo đuổi "Kết quả", chúng ta đang trao quyền quyết định hạnh phúc của mình cho những yếu tố bên ngoài. Ngược lại, khi sống vì "Nguyên nhân", chúng ta tìm thấy niềm vui và ý nghĩa từ chính hành động, bất kể kết quả cuối cùng ra sao. Cảm giác trống rỗng thường xuất hiện khi cán cân nghiêng quá nhiều về phía "Kết quả" và chúng ta đã lãng quên "Nguyên nhân" thực sự đã thôi thúc mình bắt đầu.

Đừng tìm “lẽ sống”, hãy bắt đầu từ những “lý do” nhỏ bé

Áp lực phải tìm ra một "lẽ sống vĩ đại" hay một "đam mê cháy bỏng" đôi khi lại chính là rào cản lớn nhất. Nó khiến chúng ta cảm thấy nhỏ bé và thất bại khi chưa tìm thấy "thứ đó". Nhà tâm lý học Viktor Frankl, người sống sót qua trại tập trung của Đức Quốc Xã và là cha đẻ của liệu pháp ý nghĩa (Logotherapy), đã đưa ra một góc nhìn đầy giải thoát: ý nghĩa cuộc sống không phải là thứ để "tìm kiếm" như săn tìm kho báu, mà là thứ để "tạo ra" trong từng khoảnh khắc, từng hành động nhỏ bé. Thay vì hỏi "Cuộc đời có ý nghĩa gì cho tôi?", hãy hỏi "Tôi có thể mang lại ý nghĩa gì cho cuộc đời này?".

Sức mạnh của câu hỏi "Tại sao?": kết nối lại với giá trị cốt lõi

Để bắt đầu tạo ra ý nghĩa, công cụ đơn giản nhất chính là câu hỏi "Tại sao?". Thay vì chỉ làm việc như một cỗ máy, hãy dừng lại và hỏi. "Tại sao mình lại chọn công việc này ban đầu?", "Tại sao mình lại nán lại 15 phút để giúp bạn đồng nghiệp kia?", "Tại sao mình lại cảm thấy vui khi hoàn thành một việc nhỏ nhưng chỉn chu?". Những câu hỏi "Tại sao?" này sẽ dần dần gỡ bỏ những lớp bụi của áp lực và kỳ vọng bên ngoài, giúp bạn chạm đến giá trị cốt lõi và động lực bên trong. Đó là bước đầu tiên để tìm lại chính mình.

Thực hành "5 Lý Do Nhỏ" để tìm lại ý nghĩa mỗi ngày

Đây là một bài tập thực hành nhỏ bạn có thể áp dụng ngay vào công việc và cuộc sống hàng ngày. Với mỗi công việc bạn làm, thay vì chỉ nghĩ đến việc "phải hoàn thành", hãy thử tìm ra ít nhất một "lý do nhỏ" khiến nó trở nên có ý nghĩa. Không cần phải là những lý do to tát, chúng có thể rất đơn giản:

• Lý do #1: Vì sự tinh thông (Mastery). "Tôi làm việc này vì tôi muốn trở nên giỏi hơn trong kỹ năng X. Cảm giác chinh phục được một thử thách thật tuyệt vời."
• Lý do #2: Vì sự kết nối (Connection). "Tôi trả lời email này một cách cẩn thận vì nó giúp đồng nghiệp của tôi giải quyết được vấn đề của họ. Chúng tôi là một đội."
• Lý do #3: Vì sự đóng góp (Contribution). "Báo cáo này có vẻ nhàm chán, nhưng nó cung cấp dữ liệu quan trọng giúp công ty đưa ra quyết định tốt hơn, tạo ra sản phẩm hữu ích cho khách hàng."
• Lý do #4: Vì sự tự do (Autonomy). "Tôi hoàn thành tốt công việc này để có thời gian và tâm trí cho những sở thích cá nhân vào cuối ngày. Công việc này là phương tiện cho cuộc sống tôi muốn."
• Lý do #5: Vì niềm vui thuần khiết (Joy). "Đôi khi, tôi làm việc này đơn giản vì tôi thích nó. Tôi thích cảm giác sắp xếp mọi thứ logic, hay sáng tạo ra một cái gì đó mới."

Sự giải thoát khi chuyển từ "phải làm" sang "chọn làm"

Khi bạn bắt đầu gắn những "lý do nhỏ" vào hành động của mình, một sự thay đổi kỳ diệu sẽ diễn ra. Gánh nặng của "phải làm" dần được thay thế bằng sức mạnh của "chọn làm". Bạn không còn là nạn nhân của hoàn cảnh, mà là người chủ động tạo ra ý nghĩa cho cuộc đời mình. Công việc không chỉ là nơi để kiếm tiền, mà còn là sân chơi để bạn rèn luyện, kết nối và đóng góp. Đây chính là cách phát triển bản thân một cách bền vững và tìm thấy sống có mục đích ngay trong những điều bình thường nhất.

Hành trình của Hưng: từ kiệt sức đến tìm lại "tia lửa" trong từng dòng code

Hưng là một lập trình viên cấp cao tại một công ty công nghệ lớn. 30 tuổi, lương tháng chín con số, một căn hộ chung cư trả góp đã gần xong. Cậu vừa cùng team ra mắt thành công một dự án lớn kéo dài gần một năm. Mọi người ăn mừng, sếp thưởng lớn, Hưng nhận được vô số lời chúc mừng. Về lý thuyết, cậu đang ở trên đỉnh cao sự nghiệp. Nhưng thực tế, Hưng thấy trống rỗng hơn bao giờ hết. Mỗi sáng thức dậy, ý nghĩ phải mở chiếc Macbook lên khiến cậu kiệt sức. Cậu cảm thấy mình chỉ là một bánh răng trong một cỗ máy khổng lồ, viết những dòng code để phục vụ một mục tiêu kinh doanh mà cậu không thực sự cảm thấy kết nối.

Cảm giác sống không mục đích gặm nhấm Hưng từng ngày. Cậu bắt đầu nghĩ đến việc nghỉ việc, đi du lịch, hay thậm chí là chuyển hẳn sang một ngành khác. Nhưng cậu không dám, vì sợ đánh mất sự ổn định đã vất vả gây dựng. Một buổi chiều thứ Bảy, chán nản lướt một diễn đàn lập trình, Hưng tình cờ thấy một bài đăng của một bạn sinh viên. Bạn này đang gặp khó khăn trong việc quản lý các ghi chú học tập, phải copy-paste thủ công rất mất thời gian và mong có một công cụ nhỏ để tự động hóa việc này.

Bất giác, Hưng nhớ lại những ngày đầu tiên mình học code. Cậu không học vì muốn lương cao, mà vì cậu mê cái cảm giác tạo ra một thứ gì đó từ con số không, một đoạn script nhỏ có thể giúp bạn bè tải tài liệu nhanh hơn, một chương trình đơn giản để sắp xếp bộ sưu tập phim của mình. Đó là niềm vui thuần khiết của sự sáng tạo và giúp đỡ.

Không suy nghĩ nhiều, Hưng mở trình soạn thảo code lên. Cậu dành cả cuối tuần để viết một tiện ích mở rộng cho trình duyệt, đúng như những gì bạn sinh viên kia mô tả. Không có deadline, không có quản lý dự án, không có KPI. Chỉ có cậu, những dòng code, và một mục tiêu duy nhất: tạo ra một thứ hữu ích cho ai đó. Cậu làm việc say sưa đến quên cả ăn. Lần đầu tiên sau nhiều tháng, cậu cảm thấy "dòng chảy" (flow) – trạng thái tập trung cao độ và hoàn toàn đắm chìm vào công việc.

Khi hoàn thành và đăng tiện ích lên, cậu không kỳ vọng gì nhiều. Nhưng rồi vài ngày sau, những bình luận bắt đầu xuất hiện. "Cảm ơn bạn nhiều, công cụ này đã tiết kiệm cho mình hàng giờ!", "Tuyệt vời, đúng thứ mình đang tìm!". Một lời cảm ơn đơn giản từ một người lạ trên mạng lại mang đến cho Hưng một cảm giác ấm áp và thỏa mãn mà không một khoản tiền thưởng nào có thể so sánh được. Cậu nhận ra, "lý do" của cậu không phải là chinh phục những dự án tỷ đô, mà là niềm vui khi dùng kỹ năng của mình để giải quyết một vấn đề, dù là nhỏ nhất, cho một người khác.

Hưng đã không nghỉ việc. Nhưng cậu đã thay đổi cách nhìn về công việc của mình. Cậu chủ động nhận kèm một bạn lập trình viên mới vào team, tìm thấy niềm vui trong việc truyền đạt kiến thức. Cậu dành thời gian rảnh để cải thiện những công cụ nội bộ mà mọi người trong công ty hay phàn nàn. Cậu bắt đầu tìm thấy những "lý do nhỏ bé" ngay trong công việc lớn của mình. Ngọn lửa bên trong Hưng, thứ mà cậu tưởng đã lụi tàn, lại bắt đầu nhen nhóm trở lại, không phải từ một cơn bão lớn, mà từ những tia lửa nhỏ bé.

Sự trống rỗng là một la bàn, không phải là một ngõ cụt

Hành trình của Hưng cho chúng ta thấy một sự thật quan trọng. Cảm giác trống rỗng không phải là một dấu hiệu bạn đã đi sai đường, mà là một chiếc la bàn nội tâm đang nhắc nhở bạn rằng: "Đã đến lúc tìm lại những 'lý do' của riêng mình". Đó là một tín hiệu cho thấy bạn đã trưởng thành, không còn hài lòng với những định nghĩa thành công vay mượn từ bên ngoài.

Ý nghĩa không nằm ở một đỉnh núi xa xôi nào đó bạn phải chinh phục. Nó nằm ngay đây, trong những "lý do" bạn chọn để hành động mỗi ngày. Nó là lý do bạn pha một tách cà phê ngon để bắt đầu ngày mới, lý do bạn lắng nghe một người bạn đang gặp khó khăn, lý do bạn nỗ lực hoàn thành công việc của mình một cách tốt nhất có thể. Cuộc đời có ý nghĩa được tạo nên từ vô số những khoảnh khắc có "lý do" như vậy.

Cuối cùng, hãy nhớ rằng, một cuộc đời có "dấu ấn" không nhất thiết phải là một cuộc đời vĩ đại, thay đổi cả thế giới. Một cuộc đời có dấu ấn đơn giản là một cuộc đời thật với chính bạn, nơi mỗi hành động, dù nhỏ bé, đều được lấp đầy bởi những "lý do" của riêng bạn. Đó là con đường tự tại và bình yên nhất.

Hôm nay, hãy thử hỏi mình một câu: Lý do nhỏ bé nào khiến bạn bước ra khỏi giường sáng nay?