Cuộc sống không phải cuộc đua: Khi 'vươn lên' nghĩa là sống sâu hơn

Buổi tối Sài Gòn buông xuống, lấp lánh và vội vã. Bạn đứng trong căn hộ mình hằng mơ ước, một tay nắm chặt chiếc chìa khóa vẫn còn mới, tay kia vịn vào ô cửa kính mát lạnh. Dưới kia, dòng xe như những vệt sáng bất tận, hối hả chảy trôi. Bạn đã làm được rồi. Căn hộ này, vị trí này, sự tự chủ này - tất cả những gì bạn từng coi là định nghĩa của thành công, giờ đây đều nằm gọn trong tầm tay. Nhưng tại sao, giữa không gian của riêng mình, bạn lại nghe thấy một khoảng lặng đến vô chừng? Một câu hỏi cứ vang vọng trong đầu: "Vậy là xong rồi, tiếp theo là gì?". Cái cảm giác chinh phục được đỉnh cao nhưng lại nhận ra mình đang đơn độc trên đó, có lẽ, còn trống rỗng hơn cả khi chưa bắt đầu hành trình. Nếu cảm giác này quen thuộc, bạn không hề một mình đâu.

Vòng lặp vô hình: Càng thành công, càng trống rỗng?

Chúng ta, thế hệ millennials ở thành thị, lớn lên với một "bản đồ thành công" gần như được vẽ sẵn. Tốt nghiệp đại học danh giá, tìm một công việc tốt, thăng tiến, mua xe, mua nhà trước tuổi 30, rồi kết hôn, sinh con… Mỗi cột mốc là một vạch đích, và xã hội vỗ tay tán thưởng khi chúng ta cán qua nó. Áp lực đồng trang lứa không còn là chuyện của thời đi học, nó biến thành một cuộc đua ngầm trên mạng xã hội, nơi mỗi chuyến du lịch sang chảnh, mỗi lần thăng chức, mỗi tài sản mới đều là một lời khẳng định: "Tôi đang làm tốt, tôi đang đi đúng hướng".

Thế nhưng, chính trong guồng quay không ngừng nghỉ của việc "chinh phục mục tiêu kế tiếp" ấy lại ẩn chứa một cái bẫy tinh vi. Chúng ta mải miết chạy, đến khi dừng lại ở một trạm nghỉ mang tên "thành tựu", ta lại thấy hụt hẫng. Tại sao niềm vui khi được tăng lương, khi mua được món đồ hiệu, hay thậm chí là sở hữu cả một căn nhà lại chóng phai đến vậy? Các nhà tâm lý học gọi hiện tượng này là “sự thích ứng khoái lạc” (hedonic adaptation). Hiểu một cách đơn giản, bộ não con người có khả năng thích ứng và bình thường hóa đáng kinh ngạc. Niềm hạnh phúc tột độ bạn cảm thấy hôm nay sẽ trở thành "trạng thái bình thường mới" vào ngày mai. Chiếc xe đầu tiên mang lại cảm giác phấn khích, nhưng vài tháng sau, nó chỉ đơn thuần là phương tiện đi lại. Căn hộ mơ ước cũng vậy, sau giai đoạn sắm sửa, trang hoàng ban đầu, nó sẽ trở thành nơi bạn trở về mỗi tối, và sự trống rỗng lại có cơ hội len lỏi vào.

Đây chính là lúc cuộc khủng hoảng hiện sinh âm thầm gõ cửa. Bạn đã làm mọi thứ "đúng đắn", đã có được những thứ mà người khác ao ước, nhưng sâu thẳm bên trong, bạn vẫn cảm thấy thiếu một điều gì đó cốt lõi. Đó là khi chúng ta nhận ra, việc chỉ tồn tại và tích lũy không đồng nghĩa với việc đang thực sự sống. Mục đích sống không thể được đo đếm bằng mét vuông nhà hay số dư trong tài khoản.

'Vươn lên' theo một cách khác: Đào sâu, không phải leo cao

Xã hội thường định nghĩa "vươn lên" là leo lên những nấc thang cao hơn: chức vụ cao hơn, thu nhập cao hơn, địa vị cao hơn. Nhưng nếu cuộc đua này không mang lại sự thỏa mãn bền vững, có lẽ đã đến lúc chúng ta cần định nghĩa lại khái niệm này. "Vươn lên" không nhất thiết phải là hành trình hướng ra bên ngoài, mà có thể là một cuộc du hành vào bên trong, không phải để leo cao hơn, mà là để đào sâu hơn vào chính bản thân mình.

Sống sâu hơn nghĩa là chuyển sự tập trung từ "Tôi muốn có cái gì?" sang "Tôi là ai và tôi muốn sống một cuộc đời như thế nào?". Đây là lúc khái niệm về giá trị cốt lõi (core values), một nền tảng của Liệu pháp Chấp nhận và Cam kết (ACT), trở nên vô cùng quan trọng. Giá trị cốt lõi không phải là mục tiêu. Mục tiêu là đích đến có thể hoàn thành (ví dụ: mua nhà), còn giá trị là phương hướng, là kim chỉ nam cho hành trình sống của bạn (ví dụ: sống một đời cống hiến, yêu thương, sáng tạo, hay tự do).

Hãy thử nghĩ xem, điều gì thực sự quan trọng với bạn?

• Sự kết nối: Bạn có khao khát những mối quan hệ sâu sắc, chân thành với gia đình, bạn bè?
• Sự cống hiến: Bạn có muốn công việc của mình tạo ra tác động tích cực cho cộng đồng?
• Sự sáng tạo: Bạn có cảm thấy sống động nhất khi được thể hiện bản thân qua nghệ thuật, viết lách, hay một hình thức nào đó?
• Sự phát triển: Bạn có luôn khao khát học hỏi điều mới, thử thách giới hạn của bản thân?
• Sự bình yên: Bạn có trân trọng những khoảnh khắc tĩnh lặng, hài hòa với thiên nhiên và nội tâm?

Khi bạn xác định được giá trị cốt lõi của mình, bạn sẽ có một chiếc la bàn nội tâm vững chắc. Thay vì đuổi theo những mục tiêu do xã hội áp đặt, bạn bắt đầu lựa chọn những hành động, công việc, và mối quan hệ phù hợp với con người thật của mình. "Vươn lên" lúc này không còn là cuộc đua với người khác, mà là nỗ lực mỗi ngày để sống đúng với những giá trị mà bạn đã chọn. Đó là một sự trưởng thành về chiều sâu, mang lại cảm giác đủ đầy từ bên trong, một thứ mà không tài sản vật chất nào có thể thay thế được.

An và những bước chạy lấp đầy khoảng trống trong căn hộ mơ ước

An, 29 tuổi, là một ví dụ điển hình. Cô là trưởng phòng phân tích của một quỹ đầu tư lớn tại Sài Gòn. Mục tiêu sở hữu căn hộ đầu tiên trước tuổi 30 được An hoàn thành sớm hơn dự định 8 tháng. Ngày nhận bàn giao, cô đã đăng một bức ảnh lên Instagram với caption đơn giản: "Chapter 30 begins". Bạn bè và người thân vào chúc mừng không ngớt. An đã có tất cả những gì cô nghĩ mình cần: sự nghiệp vững vàng, tài chính độc lập, và một không gian của riêng mình.

Nhưng chỉ vài tuần sau, cảm giác chiến thắng lắng xuống, nhường chỗ cho một sự im lặng đáng sợ. Căn hộ rộng rãi, được thiết kế tối giản, bỗng trở nên lạnh lẽo. Những buổi tối, sau khi tan làm, An ngồi trên sofa, nhìn ra ban công và không biết làm gì tiếp theo. Cô đã chạm đến vạch đích mình tự vẽ ra, nhưng phía sau nó là một khoảng không vô định. Cảm giác burn out sau thành công khiến cô mệt mỏi và mất phương hướng hơn cả những ngày tháng cày cuốc vất vả trước đó.

Một ngày cuối tuần, một người đồng nghiệp rủ An tham gia câu lạc bộ chạy bộ cộng đồng ở công viên gần nhà. Ban đầu, An mang theo tâm thế "chinh phục" của một người làm tài chính. Cô đặt mục tiêu phải chạy 5km không nghỉ, rồi 10km, rồi cải thiện thời gian (pace) của mình. Chạy bộ trở thành một KPI mới trong cuộc sống của cô.

Nhưng điều kỳ diệu đã xảy ra trong chính môi trường đó. Cô nhìn thấy những cô chú đã về hưu vẫn kiên trì từng bước chạy, những bạn sinh viên vừa chạy vừa rôm rả trò chuyện, những người mẹ đẩy xe nôi chạy cùng con. Ở đây, không ai hỏi về pace của bạn, không ai quan tâm bạn làm chức vụ gì. Họ chỉ quan tâm bạn có cần một chai nước không, có muốn chạy cùng cho vui không.

Dần dần, An thay đổi. Thay vì cắm tai nghe và tập trung vào đồng hồ, cô bắt đầu chạy chậm lại để trò chuyện với một thành viên mới đang thở dốc. Cô học cách hô hào, cổ vũ cho những người đang ở những mét cuối cùng. Niềm vui của An không còn đến từ việc phá kỷ lục cá nhân, mà đến từ việc nhìn thấy nụ cười của một người bạn khi họ hoàn thành được 3km đầu tiên trong đời. Cô tìm thấy ý nghĩa cuộc sống trong sự kết nối, trong việc nâng đỡ người khác, trong nỗ lực chung của cả một tập thể.

Những bước chạy không giúp An có thêm tài sản, nhưng chúng lấp đầy khoảng trống trong căn hộ và trong tâm hồn cô. Cô nhận ra rằng, "vươn lên" đối với cô không phải là mục tiêu tài chính tiếp theo, mà là trở thành một phiên bản tốt hơn của chính mình, một người biết cho đi và kết nối. Cô đã bắt đầu hành trình tìm lại chính mình, không phải trên đường đua danh vọng, mà trên những con đường mòn quen thuộc của công viên mỗi sớm mai.

Ba gợi ý nhỏ để tìm lại kết nối sâu sắc mỗi ngày

Hành trình "sống sâu" không cần những thay đổi vĩ đại. Nó bắt đầu từ những thực hành nhỏ bé, đều đặn, giúp bạn tạm thời thoát khỏi guồng quay hối hả và kết nối lại với bản thân. Dưới đây là ba gợi ý bạn có thể thử ngay hôm nay để sống chậm lại và tìm thấy niềm vui trong những điều bình dị.

Bắt đầu ngày mới bằng 15 phút tĩnh lặng

Trước khi cầm lấy điện thoại, trước khi check email, hãy dành cho mình 15 phút đầu tiên của ngày mới. Bạn không nhất thiết phải ngồi thiền theo một phương pháp phức tạp nào cả. Chỉ đơn giản là ngồi yên bên cửa sổ với một tách trà hoặc cà phê nóng. Quan sát những gì đang diễn ra bên ngoài, lắng nghe âm thanh của thành phố đang thức giấc, và cảm nhận những suy nghĩ của mình trôi qua mà không phán xét. Khoảng lặng này giúp bạn định tâm, bắt đầu một ngày với sự chủ động thay vì bị cuốn đi bởi những yêu cầu từ bên ngoài.

Ghi nhận một niềm vui không dính dáng đến công việc

Chúng ta thường có xu hướng đánh giá một ngày là "hiệu quả" hay "thất bại" dựa trên những gì ta hoàn thành trong công việc. Hãy thử thay đổi góc nhìn. Mỗi tối, trước khi đi ngủ, hãy viết ra hoặc chỉ đơn giản là nghĩ về một điều nhỏ bé đã mang lại niềm vui cho bạn trong ngày mà không liên quan đến sự nghiệp. Đó có thể là cuộc trò chuyện thú vị với anh giao hàng, một bản nhạc hay bạn tình cờ nghe được, hay món ăn ngon bạn tự nấu. Việc này giúp bạn nhận ra rằng hạnh phúc là gì - nó tồn tại trong vô vàn những khoảnh khắc nhỏ bé mà chúng ta thường bỏ qua.

Gửi một dòng tin cho người bạn cũ

Sự kết nối là một trong những nhu cầu cơ bản nhất của con người. Giữa bộn bề công việc, chúng ta dễ dàng lơ là những mối quan hệ từng rất thân thiết. Hãy chọn một người bạn cũ mà bạn đã lâu không liên lạc, gửi cho họ một dòng tin nhắn đơn giản: "Hey, chợt nhớ tới mày. Dạo này sao rồi?". Không cần một kế hoạch gặp mặt phức tạp, chỉ một hành động nhỏ thể hiện sự quan tâm cũng đủ để sưởi ấm cả bạn và người nhận, nhắc nhở rằng bạn là một phần của một mạng lưới yêu thương lớn hơn công việc và các mục tiêu.

Hành trình tìm về chính mình, không phải một vạch đích

Nếu bạn đang đứng ở một "đỉnh cao" nào đó trong cuộc đời và cảm thấy trống rỗng, hãy xem đó là một tín hiệu đáng mừng. Đó là lời gọi mời bạn bắt đầu một hành trình mới, quan trọng hơn: hành trình khám phá mục đích sống thực sự của mình. Cuộc sống không phải là một chuỗi các vạch đích cần phải cán qua. Nó là một dòng chảy của những trải nghiệm, những kết nối, và sự trưởng thành không ngừng.

Qua những chia sẻ trên, hy vọng bạn có thể nhìn nhận lại hành trình của mình với một góc nhìn mới. Hãy nhớ rằng:

• Thành tựu là trạm dừng, không phải đích đến cuối cùng. Hãy ăn mừng chúng, tự hào về chúng, nhưng đừng để chúng định nghĩa toàn bộ con người bạn.
• "Vươn lên" đích thực là sự trưởng thành về nội tâm. Đó là khi bạn sống can đảm, chân thật với những giá trị cốt lõi của chính mình, thay vì chạy theo kịch bản của người khác.
• Ý nghĩa cuộc sống thường được tìm thấy trong những khoảnh khắc rất đỗi bình thường: một bữa ăn ấm cúng, một cuộc trò chuyện sâu sắc, một hành động giúp đỡ vô tư. Nó nằm ở sự kết nối, với chính mình, với người khác và với cuộc đời.

Tuần này, bạn hãy thử dành một buổi tối không làm gì cả, chỉ để thực sự ở bên cạnh những người mình yêu quý. Không điện thoại, không mục tiêu, chỉ là sự hiện diện trọn vẹn. Biết đâu, trong chính những khoảnh khắc "không làm gì" đó, bạn lại tìm thấy câu trả lời mà mình tìm kiếm bấy lâu.