Học cách yêu thế giới, bắt đầu từ những ngày bạn cảm thấy bị bỏ rơi nhất

Căn phòng im lặng đến đáng sợ. Ngoài tiếng quạt laptop đang gồng mình tản nhiệt, chỉ còn lại tiếng ù ù trong tai bạn. Email vừa đến, vỏn vẹn vài dòng, lịch sự nhưng lạnh lùng, đủ để dập tắt ngọn lửa bạn đã thắp lên trong suốt sáu tháng qua. Dự án tâm huyết, những đêm không ngủ, những cuộc họp căng thẳng, những bản phác thảo vứt đi rồi vẽ lại cả trăm lần… tất cả giờ đây chỉ còn là một file lưu trữ vô nghĩa.

Bạn ngồi bất động. Ánh đèn đường hắt qua khung cửa sổ, vẽ những vệt sáng méo mó lên bức tường đối diện. Ngoài kia, thành phố vẫn hối hả, những dòng xe vẫn miệt mài trôi đi, những tòa nhà vẫn lấp lánh kiêu hãnh. Nhưng trong khoảnh khắc này, tất cả những âm thanh, ánh sáng đó dường như thuộc về một thế giới khác. Một thế giới đã quay lưng lại với bạn. Một cảm giác trống rỗng đến ghê người bao trùm lấy tâm trí, và một câu hỏi cay đắng vang lên: “Mình đã cố gắng vì điều gì?”.

Khi cả thế giới dường như là kẻ thù: đó là cơ chế tự vệ, không phải lỗi của bạn

Cảm giác muốn ghét bỏ cả thế giới sau một thất bại cay đắng không phải là một điều gì đó sai trái hay yếu đuối. Đó là một phản ứng tự vệ vô cùng bản năng của tâm trí. Hãy hình dung tâm hồn bạn như một cơ thể. Khi bị một vết thương sâu, phản xạ đầu tiên là co rúm lại, thu mình, tránh xa mọi tác nhân có thể gây thêm đau đớn. Cảm giác "chán ghét thế giới" cũng hoạt động tương tự.

Thế giới, trong nhận thức của bạn lúc này, chính là nguồn cơn của nỗi đau. Đó là vị sếp không công nhận nỗ lực của bạn, là khách hàng từ chối ý tưởng của bạn, là những người bạn dường như đang sống một cuộc đời rực rỡ hơn trên mạng xã hội. Ghét bỏ nó, hoài nghi nó, là cách tâm trí bạn tạo ra một lớp vỏ bọc, một khoảng cách an toàn. “Nếu mình không còn kỳ vọng gì nữa, mình sẽ không còn phải thất vọng.” – Lập luận này nghe thật hợp lý trong những ngày kiệt quệ nhất.

Đây chính là một trong những biểu hiện của burnout là gì – một trạng thái kiệt sức về cả thể chất lẫn tinh thần, đi kèm với cảm giác hoài nghi và hiệu suất công việc giảm sút. Bạn không lười biếng. Bạn không thất bại. Bạn chỉ đơn giản là đã cạn kiệt năng lượng sau khi cho đi quá nhiều mà không nhận lại được sự hồi đáp tương xứng. Việc đóng cửa tâm hồn là một cơ chế sinh tồn cần thiết, một tín hiệu SOS cho thấy bạn cần được nghỉ ngơi và chữa lành tâm hồn.

"Yêu thế giới" không phải để cứu thế giới, mà là để cứu lấy chính mình

Chúng ta thường được dạy rằng “yêu thế giới” là một điều gì đó lớn lao, vị tha. Là những hành động vĩ đại, những suy nghĩ tích cực không ngừng nghỉ, là nụ cười rạng rỡ ngay cả khi lòng đầy bão tố. Nhưng trong những ngày bạn cảm thấy bị bỏ rơi, định nghĩa này không chỉ sáo rỗng mà còn độc hại. Nó đặt thêm gánh nặng lên một đôi vai đã quá mỏi mệt.

Sự thật là, vào những lúc tăm tối nhất, học cách yêu đời là một lựa chọn mang tính “ích kỷ” – theo nghĩa tích cực nhất của từ này. Đó không phải là hành động để làm đẹp cho thế giới, mà là một kỹ năng sinh tồn để bảo vệ chính tâm hồn mình. Nó giống như việc một người sắp chết đuối cố gắng tìm một mảnh ván nhỏ để bám vào. Mảnh ván đó không cứu được cả con tàu, nhưng nó cứu được sinh mạng của người đó.

Việc tìm kiếm những lý do nhỏ bé để “yêu” thế giới xung quanh – một vạt nắng trên sàn nhà, một bản nhạc hay tình cờ nghe được, một lời chào của cô bán hàng – chính là cách bạn tạo ra những “mảnh ván” đó. Chúng là những chiếc neo nhỏ xíu, giữ cho tâm trí bạn không bị cuốn trôi vào vòng xoáy của sự tiêu cực và tuyệt vọng. Tìm lại ý nghĩa cuộc sống không bắt đầu bằng một mục tiêu vĩ đại, mà bắt đầu bằng việc nhận ra những chiếc neo bình dị đang tồn tại ngay trước mắt.

Câu chuyện về Linh và bản thiết kế bị từ chối

Linh tắt máy tính, màn hình đen kịt phản chiếu khuôn mặt vô hồn của cô. "Chúng tôi rất tiếc nhưng phương án này không phù hợp với định hướng của thương hiệu". Tám chữ. Tám chữ đã xoá sổ sáu tháng trời của Linh, một nhà thiết kế đồ hoạ trẻ đầy nhiệt huyết. Đó là dự án đầu tiên cô tự mình dẫn dắt, là đứa con tinh thần cô đặt cược tất cả đam mê và tham vọng.

Cảm giác thất bại giống như một lớp sương mù dày đặc, nuốt chửng mọi màu sắc. Cô ghét căn phòng trọ của mình, ghét tiếng còi xe inh ỏi ngoài đường, ghét cả cái cách ánh đèn neon của cửa hàng tiện lợi đối diện hắt vào phòng một cách vô duyên. Thành phố mà cô từng yêu, từng là nguồn cảm hứng bất tận, giờ đây chỉ còn là một khối bê tông ồn ào và xa lạ.

Không muốn đối diện với bốn bức tường, Linh khoác vội chiếc áo rồi đi lang thang vô định. Cô cứ đi, không nhìn ngó, không suy nghĩ. Nhưng rồi, khi đôi chân đã mỏi nhừ, cô ngồi sụp xuống một bậc thềm trong một con hẻm nhỏ mà cô chưa từng để ý. Hơi thở dần ổn định lại. Và đó là lúc cô bắt đầu “thấy”.

Cô thấy những mảng rêu xanh rì bám trên bức tường gạch cũ kỹ, tạo thành những hoa văn tự nhiên đẹp đến nao lòng. Cô nghe thấy tiếng lanh canh của một gánh hàng rong từ đầu hẻm, ngửi thấy mùi bánh rán thơm lừng quen thuộc. Cô nhìn một bà cụ đang cẩn thận tưới nước cho chậu hoa giấy trước nhà, những bông hoa mỏng manh nhưng rực rỡ một cách kiên cường. Không có gì vĩ đại xảy ra cả. Không có một lời khuyên nào được đưa ra. Nhưng những hình ảnh, âm thanh, mùi vị bình dị đó len lỏi vào lớp sương mù đang bao vây Linh, tạo ra những kẽ hở nhỏ cho ánh sáng lọt vào.

Cô nhận ra, cảm hứng của cô, tình yêu của cô với thiết kế, không chỉ đến từ những dự án thành công, những lời tán dương. Nó đến từ chính những chi tiết nhỏ bé này của cuộc sống. Màu xanh của mảng rêu kia có thể trở thành một bảng màu mới. Đường nét của cánh cổng sắt cũ kỹ kia có thể là ý tưởng cho một logo. Câu chuyện về gánh hàng rong có thể là linh hồn cho một bộ nhận diện thương hiệu. Hành trình vượt qua thất vọng của Linh không bắt đầu bằng việc tìm một dự án mới, mà bắt đầu từ việc cô cho phép mình nhìn thấy lại vẻ đẹp của thế giới ngay trong con hẻm mà cô từng nghĩ là nhàm chán.

Mở rộng tầm mắt: thực hành quan sát không phán xét

Bước đầu tiên để tái kết nối với thế giới không phải là ép buộc bản thân phải "suy nghĩ tích cực". Mà là cho phép bản thân được "quan sát". Đây là cốt lõi của sự chú tâm (mindfulness), một công cụ mạnh mẽ trong Tâm lý học tích cực. Nó đơn giản là việc sử dụng các giác quan của bạn để ghi nhận thực tại như nó vốn là, không phán xét, không phân tích.

Khi bạn cảm thấy kiệt sức, tâm trí bạn có xu hướng dán nhãn tiêu cực lên mọi thứ. Cơn mưa thì "phiền phức", tiếng ồn thì "khó chịu", sự im lặng thì "cô đơn". Thực hành quan sát không phán xét là một cách để phá vỡ thói quen này.

• Bài tập 5-4-3-2-1: Bất cứ khi nào cảm thấy quá tải, hãy dừng lại và tìm: 5 thứ bạn có thể NHÌN THẤY, 4 thứ bạn có thể CHẠM VÀO, 3 thứ bạn có thể NGHE THẤY, 2 thứ bạn có thể NGỬI THẤY, và 1 thứ bạn có thể NẾM. Bài tập này kéo bạn ra khỏi những suy nghĩ luẩn quẩn và đưa bạn về với thực tại một cách nhẹ nhàng.
• Đi dạo "chú tâm": Thay vì đi bộ với tai nghe và những suy nghĩ về công việc, hãy thử một lần đi dạo mà không có mục đích. Chú ý đến cảm giác của lòng bàn chân khi chạm đất, làn gió lướt qua da, màu sắc của những chiếc lá trên cây. Bạn sẽ ngạc nhiên về những chi tiết mà mình đã bỏ lỡ.

Việc này giúp bạn nhận ra rằng, thế giới vẫn luôn vận hành với vô vàn chi tiết trung tính, không tốt cũng không xấu. Nỗi đau của bạn là thật, nhưng nó không phải là toàn bộ thực tại. Đây là một bước nhỏ để sống chậm lại và tìm lại sự cân bằng.

Chấp nhận thực tại: ôm lấy cả những mảnh vỡ không hoàn hảo

Sau khi quan sát, bước tiếp theo là chấp nhận. Chấp nhận không có nghĩa là bạn đồng tình với sự bất công hay từ bỏ việc đấu tranh cho những điều tốt đẹp hơn. Chấp nhận ở đây có nghĩa là thừa nhận cảm xúc của mình và hoàn cảnh hiện tại một cách trọn vẹn, không chống cự.

Hãy nói với chính mình: “Đúng vậy, mình đang rất buồn. Mình đang thất vọng. Dự án đã thất bại. Điều đó thật tồi tệ.” Việc thừa nhận và gọi tên cảm xúc sẽ làm giảm sức mạnh của chúng. Khi bạn cố gắng chối bỏ hay đàn áp, chúng sẽ càng gào thét dữ dội hơn bên trong. Nhưng khi bạn nhìn thẳng vào chúng, chúng sẽ dần trở nên bình tĩnh hơn.

Chấp nhận còn là việc nhìn vào sự không hoàn hảo của thế giới và của chính bản thân. Cuộc sống không phải lúc nào cũng công bằng. Nỗ lực không phải lúc nào cũng được đền đáp. Và bạn, cũng không phải lúc nào cũng phải mạnh mẽ. Việc ôm lấy những mảnh vỡ này giúp bạn xây dựng một nền tảng vững chắc hơn để đứng dậy. Bạn không cần phải vá víu chúng một cách vội vã. Chỉ cần thừa nhận sự tồn tại của chúng. Đây là một phần quan trọng của việc kết nối với bản thân, với con người thật sự của bạn, chứ không phải phiên bản hoàn hảo mà bạn luôn cố gắng thể hiện.

Tương tác nhỏ: vun trồng những kết nối vi mô

Khi cảm thấy bị cả thế giới bỏ rơi, suy nghĩ về việc phải "kết nối" có thể khiến bạn thêm mệt mỏi. Nhưng chúng ta không nói về những cuộc gặp gỡ lớn hay những buổi tiệc tùng xã giao. Chúng ta đang nói về những tương tác vi mô – những điểm chạm nhỏ bé nhưng có sức mạnh to lớn trong việc khẳng định lại sự tồn tại và giá trị của bạn.

Khái niệm về sự biết ơn (gratitude) trong Tâm lý học tích cực không chỉ là việc biết ơn những điều lớn lao. Nó còn là việc trân trọng những hành động tử tế nhỏ nhặt diễn ra hằng ngày.

• Một lời "cảm ơn": Hãy nói lời cảm ơn thật tâm với người pha cà phê cho bạn, với chú bảo vệ đã giữ xe giúp bạn, với người giao hàng. Nhìn vào mắt họ khi bạn nói. Hành động này không chỉ khiến họ vui, mà còn nhắc nhở bạn rằng bạn là một phần của một mạng lưới tương trợ giữa người với người.
• Một nụ cười: Mỉm cười với một đứa trẻ bạn gặp trên đường, hay một người lớn tuổi đi ngang qua. Nụ cười là một ngôn ngữ toàn cầu của sự thiện chí, một kết nối không lời nhưng đầy ấm áp.
• Một tin nhắn ngắn: Gửi một tin nhắn cho một người bạn cũ chỉ để hỏi thăm, không cần lý do. "Dạo này cậu thế nào?" có thể là khởi đầu của một cuộc trò chuyện ý nghĩa, giúp bạn cảm thấy bớt cô đơn hơn.

Những tương tác nhỏ này giống như những giọt nước, từ từ lấp đầy chiếc cốc cảm xúc đang cạn kiệt của bạn. Chúng không giải quyết được vấn đề gốc rễ của sự thất bại, nhưng chúng trả lời cho câu hỏi làm sao để hạnh phúc một cách thực tế nhất: bằng cách vun trồng những niềm vui nhỏ bé, mỗi ngày một chút.

Bắt đầu từ nơi bạn đứng, với một hơi thở và một ánh nhìn

Hành trình học cách yêu đời, đặc biệt là sau những tổn thương, không phải là một con đường thẳng tắp hay một công tắc có thể bật tắt. Nó là một chuỗi những lựa chọn nhỏ bé, được thực hiện mỗi ngày, ngay cả khi bạn không cảm thấy muốn làm. Hãy nhớ rằng, cảm xúc của bạn là thật và đáng được tôn trọng. Việc bạn cảm thấy mệt mỏi, chán chường không có nghĩa là bạn sai, nó chỉ có nghĩa là bạn là một con người đang phải trải qua một giai đoạn khó khăn.

Hãy nhớ rằng, yêu thương thế giới không phải là một nghĩa vụ, mà là một hành động tự chăm sóc. Bạn làm điều đó để giữ cho tâm hồn mình không chai sạn, để tìm thấy những chiếc neo giữ bạn lại với cuộc sống. Nó không đòi hỏi những điều vĩ đại, chỉ cần sự chú tâm vào những điều bình dị.

Và quan trọng nhất, nó không bắt đầu ở một nơi nào đó xa xôi hay một thời điểm nào đó trong tương lai khi mọi thứ đã tốt đẹp hơn. Nó bắt đầu ngay tại đây, ngay lúc này, từ chính nơi bạn đang đứng.

Ngay bây giờ, hãy nhìn ra cửa sổ, hoặc nhìn quanh căn phòng của bạn. Hãy tìm một điều, dù là nhỏ nhất, khiến bạn có thể mỉm cười hoặc cảm thấy một chút bình yên, dù chỉ trong một giây. Một vệt nắng? Một chậu cây? Một đám mây có hình thù kỳ lạ? Hãy bắt đầu từ đó.