Khoảnh khắc đầu tiên: Chiếc neo cảm xúc níu bạn lại khi muốn buông xuôi

Có bao giờ bạn thấy mình đứng lặng giữa một ngã tư đường đời, nơi một lối rẽ mang tên “Tiếp tục” và lối còn lại đề biển “Dừng lại”? Bạn đã đi một chặng đường rất dài, đôi chân mỏi nhừ, và tâm trí thì kiệt quệ. Đích đến mà bạn từng khao khát dường như vẫn mờ mịt ở phía xa, trong khi con đường phía sau đã phủ đầy dấu chân của sự nỗ lực, mồ hôi và cả những giọt nước mắt thầm lặng. Bạn cố gắng lục tìm trong trí nhớ lý do mình bắt đầu, nhưng nó đã trở nên xa xôi, mờ nhạt, bị che lấp bởi lớp bụi dày của áp lực, của những kỳ vọng và thực tế phũ phàng.

Cảm giác muốn bỏ cuộc không phải là một tiếng sét bất ngờ, mà là sự tích tụ của hàng ngàn vết xước nhỏ. Đó là khi đam mê thuở ban đầu, vốn là một ngọn lửa ấm áp, giờ chỉ còn là những tàn tro le lói sau những đêm dài thức trắng chạy deadline. Đó là khi tiếng nói bên trong đầy nghi hoặc ngày một lớn hơn, át cả lời cổ vũ yếu ớt mà bạn tự dành cho mình. Bạn bắt đầu tự hỏi: Liệu tất cả những hy sinh này có đáng không? Liệu mình có đang đi đúng hướng, hay chỉ đang lãng phí tuổi trẻ vào một cuộc theo đuổi vô vọng? Đây là khoảnh khắc của sự chênh vênh, nơi chỉ một cơn gió nhẹ cũng đủ để thổi bay tất cả.

Ngọn lửa ban đầu đã lụi tàn dưới lớp tro tàn của thực tại?

Hành trình nào cũng có những lúc chùng xuống. Ngọn lửa nhiệt huyết rực rỡ ngày đầu tiên không tự nhiên mà tắt lịm; nó bị bào mòn dần bởi những yếu tố mà đôi khi chúng ta không hề nhận ra. Hiểu được những “kẻ trộm năng lượng” này là bước đầu tiên để biết cách bảo vệ và nhen nhóm lại ngọn lửa của chính mình.

Gánh nặng vô hình từ những kỳ vọng

Khi mới bắt đầu, chúng ta làm mọi thứ vì một lý do rất thuần khiết: vì chúng ta thích, vì chúng ta tò mò. Nhưng khi hành trình dài hơn, những cặp mắt dõi theo cũng nhiều hơn. Đó là kỳ vọng của gia đình, của bạn bè, và đáng sợ nhất, là kỳ vọng của chính bản thân mình. Bạn không chỉ còn làm vì niềm vui, mà còn để chứng tỏ điều gì đó. “Mình phải thành công”, “Mình không thể thất bại”, “Mình phải làm tốt hơn người khác”. Những suy nghĩ này giống như những tảng đá vô hình, ngày ngày chồng chất lên đôi vai bạn. Niềm vui được sáng tạo, được thử nghiệm dần bị thay thế bởi nỗi sợ không đáp ứng được kỳ vọng. Chính gánh nặng này đã bóp nghẹt sự tự do và niềm vui nguyên bản, khiến con đường bạn đi trở nên nặng nề hơn bao giờ hết.

Vòng lặp của thói quen và sự nhàm chán đến kiệt sức

Bất kỳ đam mê nào, khi được lặp đi lặp lại đủ lâu, cũng có nguy cơ trở thành một thói quen, một công việc. Những hành động từng khiến tim bạn đập rộn ràng giờ đây trở thành một danh sách các đầu việc cần hoàn thành. Sáng tạo biến thành quy trình. Khám phá biến thành nghĩa vụ. Vòng lặp này tạo ra một sự nhàm chán gặm nhấm tinh thần. Bạn làm việc trong trạng thái tự động, không còn cảm nhận được sự kết nối sâu sắc với những gì mình đang làm. Đây chính là lúc cảm giác chán nản công việc và mất phương hướng len lỏi vào. Bạn vẫn bước đi, nhưng không còn biết mình đang đi đâu và vì điều gì nữa.

Khi “đam mê” biến thành “trách nhiệm”

Đây có lẽ là sự chuyển đổi cay đắng nhất. Thứ từng là “mình được làm” (I get to do this) giờ đã biến thành “mình phải làm” (I have to do this). Đam mê không còn là một sân chơi để bạn tự do vùng vẫy, mà đã trở thành một trách nhiệm phải gánh vác. Trách nhiệm kiếm tiền, trách nhiệm duy trì danh tiếng, trách nhiệm không làm người khác thất vọng. Khi đó, mỗi bước đi không còn là một bước khám phá mà là một bước thực thi nghĩa vụ. Áp lực này dần dần rút cạn năng lượng và niềm vui, để lại một khoảng trống hoang hoải trong tâm hồn. Bạn nhận ra mình đang từ bỏ đam mê ngay cả khi vẫn đang thực hiện nó mỗi ngày.

Hành trình quay ngược thời gian: tìm lại chiếc neo cảm xúc của bạn

Khi chiếc la bàn hiện tại đã mất phương hướng, đôi khi câu trả lời không nằm ở phía trước, mà lại ẩn giấu ở nơi chúng ta đã bắt đầu. Việc quay về khoảnh khắc đầu tiên không phải là một sự trốn chạy, mà là một cuộc “khảo cổ cảm xúc” đầy chủ đích. Đó là hành trình tìm lại chiếc neo tinh thần, một nguồn năng lượng nguyên sơ và mạnh mẽ, để giúp bạn vững vàng trước sóng gió của thực tại. Đây không phải là một liệu pháp phức tạp, mà là một cuộc trò chuyện chân thành với chính phiên bản trong trẻo nhất của mình.

Tạo một không gian tĩnh lặng cho ký ức ùa về

Ký ức cũng giống như một người bạn nhút nhát, nó sẽ không xuất hiện giữa một không gian ồn ào, vội vã. Bước đầu tiên, và cũng là quan trọng nhất, là cho phép bản thân có một “không gian an toàn”. Hãy tìm một góc nhỏ yên tĩnh, nơi bạn sẽ không bị làm phiền trong khoảng 15-20 phút. Đó có thể là chiếc ghế bành quen thuộc, một góc ban công lộng gió, hay đơn giản là nằm trên giường với tai nghe bật một bản nhạc không lời du dương. Hãy tắt thông báo điện thoại, gác lại danh sách công việc. Hít một hơi thật sâu, thở ra thật chậm. Mục đích của việc này là dọn dẹp tâm trí khỏi những lo toan, những áp lực thường nhật, để tạo ra một khoảng không đủ tĩnh lặng cho những ký ức mỏng manh nhất có thể tìm về.

Tái hiện khoảnh khắc bằng tất cả giác quan

Bây giờ, hãy nhắm mắt lại và để tâm trí du hành về ngày đầu tiên ấy. Đừng chỉ “nghĩ” về nó, hãy “sống” lại nó bằng tất cả các giác quan của bạn. Hãy tự hỏi mình những câu hỏi thật cụ thể:

• Bạn đã thấy gì? Ánh sáng lúc đó ra sao? Màu sắc của căn phòng, của dụng cụ, của bầu trời? Có khuôn mặt nào bạn còn nhớ không? Hãy cố gắng hình dung mọi thứ rõ nét như một thước phim.
• Bạn đã nghe thấy gì? Có tiếng nhạc nào không? Tiếng người nói cười, tiếng máy móc, hay chỉ là sự im lặng và tiếng tim mình đập? Âm thanh có sức mạnh gợi nhớ vô cùng mãnh liệt.
• Bạn đã ngửi thấy gì? Mùi của một cuốn sách mới, mùi sơn dầu trong xưởng vẽ, mùi cà phê trong quán nhỏ nơi bạn viết những dòng code đầu tiên, hay mùi của đất ẩm sau cơn mưa?
• Bạn đã cảm thấy gì khi chạm vào? Cảm giác lành lạnh của phím đàn piano, sự mềm mại của cuộn len, sự thô ráp của một bức tường, hay cái bắt tay ấm áp của một người đồng hành?
• Vị giác của bạn lúc đó thế nào? Có thể là vị ngọt của ly trà sữa tự thưởng, hay vị đắng của ly cà phê để giữ mình tỉnh táo.

Càng tái hiện chi tiết bằng các giác quan, ký ức càng trở nên sống động và chân thực, kéo theo đó là những cảm xúc nguyên bản nhất.

Gọi tên cảm xúc nguyên sơ đã bị lãng quên

Khi bức tranh ký ức đã hiện ra rõ nét, hãy tập trung vào câu hỏi quan trọng nhất: Lúc đó, bạn đã cảm thấy gì? Hãy cố gắng dùng những từ ngữ chính xác nhất để gọi tên cảm xúc ấy. Đó có phải là sự háo hức đến mức không thể ngồi yên? Là sự tò mò thuần khiết của một đứa trẻ lần đầu khám phá thế giới? Là niềm hy vọng trong veo về một tương lai tươi sáng? Hay đơn giản chỉ là một niềm vui sướng không cần lý do, niềm vui được là chính mình, được làm điều mình yêu thích?

Trong tâm lý học, cảm giác này gắn liền với Động lực nội tại (Intrinsic Motivation) – nguồn động lực mạnh mẽ nhất, xuất phát từ chính niềm vui và sự thỏa mãn khi thực hiện hành động, chứ không phải vì một phần thưởng hay áp lực bên ngoài. Việc gọi tên lại được cảm xúc nguyên bản này chính là bạn đang kết nối lại với nguồn năng lượng cốt lõi, lý do bắt đầu thật sự của mình.

Câu chuyện về chiếc bình gốm đầu tiên và sức mạnh của sự không hoàn hảo

Tôi có một người bạn thân tên Lan. Cô ấy là một nhà thiết kế đồ họa, một công việc đòi hỏi sự chính xác và sáng tạo theo yêu cầu của khách hàng. Sau nhiều năm làm việc, Lan cảm thấy cạn kiệt. Sự sáng tạo của cô bị đóng khung trong những bản brief, và cô bắt đầu mất đi niềm vui với công việc mình từng yêu tha thiết. Cô cảm thấy mất phương hướng và đứng trước ngưỡng cửa từ bỏ đam mê đã theo đuổi gần một thập kỷ.

Để tìm lại chút cân bằng, Lan đăng ký một lớp học làm gốm cuối tuần. Tôi vẫn nhớ như in vẻ mặt rạng rỡ của cô khi kể về buổi học đầu tiên. Cô nói về cảm giác lần đầu tiên chạm tay vào khối đất sét mát lạnh, ẩm ướt. Cô tả lại sự vụng về của mình khi cố gắng điều khiển bàn xoay, đất sét cứ văng tung tóe lên cả mặt và tóc, khiến cả lớp phải bật cười. Nhưng trong giọng nói của cô không có sự xấu hổ, chỉ có niềm vui thích thuần khiết. Tối hôm đó, cô hân hoan gửi tôi xem ảnh chụp “thành quả” đầu tiên: một chiếc bình nhỏ, méo mó, miệng không tròn, thân không thẳng. Trông nó thật buồn cười, nhưng đối với Lan, nó là cả một kỳ quan.

Thời gian trôi đi, Lan ngày càng kỹ thuật hơn. Cô học được cách tạo ra những chiếc bình, chiếc bát cân đối, hoàn hảo. Nhưng nghịch lý thay, niềm vui của cô lại vơi dần. Cô bắt đầu so sánh sản phẩm của mình với người khác, cô dằn vặt bản thân mỗi khi một sản phẩm bị nứt trong lò nung. Việc làm gốm, vốn là một lối thoát, giờ đây lại trở thành một áp lực khác, một thước đo khác về sự thành công và thất bại. Có một ngày cuối tuần, sau khi làm hỏng liên tiếp ba sản phẩm, Lan đã gọi cho tôi và nói trong tuyệt vọng: “Chắc tớ không có năng khiếu thật. Tớ nghĩ tớ sẽ nghỉ học thôi. Mệt mỏi quá.” Cô ấy thực sự đang ở điểm đáy của sự chán nản công việc sáng tạo.

Nghe vậy, tôi chỉ nhẹ nhàng nói: “Này, cậu còn nhớ chiếc bình méo mó đầu tiên không?” Im lặng một lúc ở đầu dây bên kia. Tối hôm đó, Lan lục tìm trong điện thoại và thấy lại bức ảnh cũ. Cô nhìn chằm chằm vào cái bình lấm lem, không hoàn hảo ấy. Và rồi, một cảm xúc mãnh liệt ùa về. Đó không phải là ký ức về một sản phẩm lỗi, mà là ký ức về cảm giác hạnh phúc khi được tự do chơi đùa với đất, được lấm lem mà không phán xét, được tạo ra một thứ gì đó của riêng mình, bất kể nó trông ra sao.

Đây chính là sức mạnh của Hoài niệm tích cực (Positive Nostalgia). Ký ức cụ thể và giàu cảm xúc đó đã hoạt động như một nguồn lực tâm lý, nhắc nhở Lan về động lực nội tại của cô. Cô nhận ra rằng, giá trị của việc làm gốm không nằm ở việc tạo ra những sản phẩm hoàn hảo để trưng bày, mà nằm ở chính quá trình được chạm, được nắn, được sáng tạo. Chiếc bình méo mó đầu tiên trở thành “chiếc neo cảm xúc” của cô. Nó nhắc cô rằng niềm vui không đến từ sự hoàn hảo, mà đến từ sự cho phép bản thân được vụng về, được thử và sai, được là chính mình.

Lan đã không bỏ lớp học gốm. Cô quay trở lại với một tâm thế hoàn toàn khác. Cô không còn gồng mình để tạo ra những sản phẩm hoàn mỹ. Thay vào đó, cô tận hưởng từng khoảnh khắc, trân trọng cả những vết nứt, những sự không cân đối, bởi chúng là một phần của hành trình. Và lạ thay, chính từ lúc đó, những tác phẩm của cô lại trở nên có hồn và độc đáo hơn bao giờ hết.

Chiếc neo của bạn không nằm ở đích đến, nó nằm ở vạch xuất phát

Trên con đường dài theo đuổi một mục tiêu, chúng ta rất dễ bị cuốn vào cuộc đua của những con số, những thành tích, những sự công nhận từ bên ngoài. Chúng ta quên mất rằng, ngọn hải đăng soi đường cho chúng ta không phải lúc nào cũng ở phía trước, mà đôi khi, nó là ánh sáng ấm áp từ chính nơi ta đã bắt đầu. Việc quay về nơi bắt đầu không phải là đi lùi, mà là để tìm lại tấm bản đồ gốc, tấm bản đồ vẽ nên ý nghĩa cuộc sống và hành trình của riêng bạn.

Chiếc neo cảm xúc từ khoảnh khắc đầu tiên ấy chính là lời nhắc nhở dịu dàng nhưng mạnh mẽ nhất về lý do bắt đầu. Nó là bằng chứng cho thấy bạn đã từng có đủ dũng cảm, đủ nhiệt huyết, đủ niềm vui để dấn thân vào con đường này. Nó không xóa đi những khó khăn của hiện tại, nhưng nó cho bạn sức mạnh và niềm tin để đối diện với chúng. Nó giúp bạn tìm lại động lực không phải từ đâu xa xôi, mà từ chính phiên bản chân thật và trong trẻo nhất của mình.

Vậy nên, nếu hôm nay bạn cảm thấy mệt mỏi và muốn bỏ cuộc, hãy cho phép mình được dừng lại một chút. Không phải để quay đầu, mà là để nhìn lại. Hãy thử tìm lại một kỷ vật, một bài hát, một dòng ghi chú, hay một bức ảnh từ ngày đầu tiên ấy. Chạm vào nó. Lắng nghe nó. Cảm nhận nó. Có thể bạn sẽ tìm thấy câu trả lời, tìm thấy sự vỗ về, và quan trọng nhất, tìm thấy lý do mình cần để vững vàng bước tiếp vào ngày mai.